Venezolaanse annexatie van Essequibo is bluf

De dreiging van Venezuela om een flink deel van buurland Guyana te annexeren heeft de gehele Caribische regio op scherp gezet. Toch zal het zo’n vaart niet lopen.

De president van Venezuela, Nicolás Maduro, herinnert de wereld al jaren aan de Venezolaanse claim op Essequibo, een gebied van zo’n 160.000 vierkante kilometer, pakweg twee derde van heel Guyana’s grondgebied. Maar in het buitenland gingen de alarmbellen pas af na het referendum van begin december dit jaar – uitgeschreven door Maduro – waarin 95 procent van de stemmers steun gaf aan de annexatie van dit deel van buurland Guyana.

Maduro wil niks met het Hof te maken hebben en slijpt liever zijn messen

De huidige grens tussen beide landen is in 1899 in overleg vastgesteld, maar Venezuela’s claim op het gebied is nooit helemaal verdwenen. Zo is het in Venezuela nooit moeilijk geweest om kaarten te vinden waarin Essequibo al gewoon onderdeel vormt van het nationaal territorium. De ontdekking van flinke olievoorraden voor de kust in 2015 – en de daaropvolgende winning – blies de claim extra leven in. Guyana heeft de zaak neergelegd waar het hoort: bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag. De rechters lieten in april 2023 weten de zaak in behandeling te zullen nemen, maar een uitspraak kan nog jaren duren.

Maduro wil niks met het Hof te maken hebben en slijpt liever zijn messen. Hij voelt waarschijnlijk wel aankomen dat de rechters hem geen gelijk gaan geven. Internationale media sorteerden al voor op de eerste oorlog in Latijns-Amerika in bijna dertig jaar. Vergelijkingen werden getrokken met de invasie van de Falklandeilanden in 1982, toen de Argentijnse militaire junta deze voor haar kust gelegen eilanden wilde veroveren. In de meest alarmistische publicaties was de verovering van Guyana al bijna een feit, en zelfs een Venezolaanse invasie van Curaçao en Aruba al zowat aanstaande.

Ondanks zijn spierballenvertoon heeft Maduro goede redenen om het niet zo ver te laten komen

De VN-Veiligheidsraad kwam ervoor bijeen, en begin december stuurde Brazilië troepen naar het noorden. De landtong die aan beide rivalen grenst, dient namelijk als een relatief makkelijke doorgangsroute. Brazilië presenteert zich liever als bemiddelaar dan als betrokken partij in een gewapend conflict.

Ondanks zijn spierballenvertoon heeft Maduro goede redenen om het niet zo ver te laten komen. Ten eerste omdat hij dan de Amerikanen tegenkomt. Deze bondgenoot van Guyana kondigde al meteen gezamenlijke militaire oefeningen aan. Venezuela’s krakkemikkige leger zou zo’n confrontatie grandioos verliezen. En ook in economisch opzicht zou het onverstandig zijn om de Verenigde Staten al te boos te maken. De spanningen tussen beide landen zijn dit jaar – na jaren van strenge economische sancties van de VS – juist verminderd. Na Maduro’s toezegging om transparante verkiezingen te organiseren, gaf Washington oliebedrijf Exxon-Mobile toestemming om weer zaken te doen met Venezuela. Maduro heeft dat oliegeld hard nodig, en dat is op korte termijn veel belangrijker dan de olie in Guyana.

Dan is er nog een praktisch probleem. Want zelfs al zou Maduro Essequibo probleemloos kunnen binnenwandelen, waar moet hij dan het geld en de technologie vandaan halen om de felbegeerde olie te gaan oppompen? Hij is niet eens in staat zijn eigen olievoorraden op te boren. Met veel bravoure gaf de president staatsoliebedrijf Pdvsa toestemming om licenties uit te geven aan buitenlandse oliebedrijven, maar wie wil nou in het kielzog van Maduro’s aangekondigde annexatie miljarden riskeren op omstreden grondgebied?

De claim op Essequibo wordt breed gedragen onder de bevolking en Maduro profileert zich graag als de man die daar werk van maakt

Wat wil Maduro dan wel met zijn tromgeroffel? Commentatoren in Venezuela wijzen op de verkiezingen, die gepland staan voor komend jaar. De oppositie heeft een krachtige kandidaat in de persoon van Maria Corina Machado. Formeel mag zij geen president worden – als straf voor haar steun aan Amerikaanse sancties – maar haar groeiende populariteit zit de impopulaire Maduro behoorlijk dwars. De claim op Essequibo wordt breed gedragen onder de bevolking en Maduro profileert zich graag als de man die daar werk van maakt. Het gewonnen referendum leidt de aandacht af van zijn rivaal en biedt Maduro zeer gewenste extra legitimiteit. Ook zou hij zou een sluimerend grensconflict kunnen gebruiken als argument om de verkiezingen uit te stellen. De rest is bluf. De afspraak medio december tussen de presidenten van beide landen om het conflict vreedzaam op te lossen was dan ook geen verrassing.

In dat licht is de vergelijking met de Falklandcrisis eerder geruststellend dan verontrustend. De Argentijnse junta stond destijds met haar rug tegen de muur, wat niet geldt voor Maduro. Zijn steun is klein, maar dankzij allerlei autocratische constructies staat hij niet op het punt de macht te verliezen. En belangrijker nog: de Falklandinvasie liep uit op een blamage en markeerde het einde van het militaire regime in Argentinië.

Precies zo zou een oorlog in Guyana leiden tot zware verliezen aan Venezolaanse zijde, het verdwijnen van het laatste restje geloofwaardigheid van de zieltogende Venezolaanse revolutie, en mogelijk zelfs de val inluiden voor Maduro. De Venezolaanse oppositie mag bijna hopen dat de president zo onverstandig zal zijn het toch te doen.