NIEUW VERSCHENEN

Nieuwe boeken over ISI in Pakistan, het Saoedische koninkrijk en Boko Haram

Eind jaren veertig van de vorige eeuw – na de oorlog tussen India en Pakistan – richtte de Britse generaal Robert Cawthorne de Inter-Services Intelligence (ISI) op. Jarenlang was deze Pakistaanse inlichtingendienst een onontwikkelde en obscure club. Dat veranderde in 1979. Na de invasie van de Sovjetunie in Afghanistan werd de organisatie machtig en invloedrijk. ISI werkte nauw samen met de Amerikaanse CIA bij het ondersteunen van de Moedjahedien in hun verzet tegen het Rode Leger.

De Duitse historicus Hein Kiessling heeft in zijn boek Faith, Unity, Discipline de geschiedenis van deze schimmige organisatie ontleed. De rol van ISI in de uiteindelijke overwinning van de Moedjahedien op de Sovjetunie bleef lang onderbelicht, maar was van groot belang voor de overwinning én versterkte de macht van de inlichtingendienst in de regio. In de jaren ’90 speelde ISI een cruciale rol in de opkomst van de Taliban in Pakistan en Afghanistan; ook waren er nauwe banden tussen de dienst en Al-Qaida.

Dit bleek eens te meer toen de meest gezochte man ter wereld, Osama bin Laden, zich vlakbij een Pakistaanse militaire academie in Abbottabad bleek te bevinden. Het riep de vraag op of ISI wist waar Bin Laden zich bevond. Het leek bijna onmogelijk dat een zo machtige inlichtingendienst er niet van op de hoogte was dat de leider van Al-Qaida in het eigen land verbleef.

Deze controverse kwam bovenop eerdere twijfelachtige zaken, zoals de rol van ISI in het testen van een kernwapen door Pakistan en haar relatie met A.Q. Khan, de wetenschapper die de kennis voor dit wapen had geleverd.

De Saoedische koninklijke familie heeft de Arabische Lente vrijwel ongeschonden doorstaan. Met behulp van de olie-inkomsten wist ze grootschalige opstanden te voorkomen. Het kwam bovendien bijzonder goed uit dat enkele van de meest invloedrijke religieuze leiders verklaarden dat alle vormen van protest volgens de islam niet toegestaan waren.

Ook buiten het koninkrijk wist het Saoedische regime steeds meer macht en invloed te verwerven. Vooral in Syrië, Jemen en Bahrein, maar ook in Egypte en Libanon hadden de Saoedische oliedollars een grote invloed op lokale gebeurtenissen.

Betekent deze toenemende macht in de regio, en het uitblijven van protesten tijdens de Arabische Lente, nu dat het regime geen problemen heeft. Vele van de endemische problemen in Egypte, Tunesië en Syrië – een enorme jeugdwerkloosheid, diepgewortelde corruptie en een repressief regime – spelen ook in Saoedi-Arabië. Ook daar protesteren jongeren tegen de huidige situatie. Ze gaan dan wel niet de straat op, maar op sociale netwerken als Twitter en Facebook is de onvrede duidelijk zichtbaar.

De Nederlandse journaliste Carolien Roelants en de universitair docent Internationale Betrekkingen Paul Aarts beschrijven de huidige staat van het Saoedische regime en de toekomst van het koninkrijk. Saoedi-Arabië is de dominante speler in de Golfregio. Een eventuele val van het regime zal explosieve gevolgen hebben voor de andere Golfstaten. Saoedi-Arabië heeft een sleutelpositie in de mondiale oliemarkt. Het is het enige olieproducerend land dat door het bijsturen van zijn olieproductie in staat is schommelingen in de olieprijs te dempen. Daarom zou een val van het Saoedische koninklijk huis enorme negatieve gevolgen hebben, in de regio maar ook wereldwijd.

De extreem gewelddadige opstand door de islamistische groepering Boko Haram in Nigeria heeft in dit grootste land van Afrika tot chaos en duizenden slachtoffers geleid. Toch weten we maar weinig van deze terroristische groepering; het is een mysterieuze en in nevelen gehulde organisatie. Hoe kon Boko Haram van een kleine islamistische sekte in het uiterste noordoosten van Nigeria, geleid door een charismatische preker, transformeren tot een veelkoppige terroristische groepering die in heel Nigeria zelfmoordterroristen inzet en grote groepen schoolgaande meisjes ontvoert? De Amerikaanse journalist Mike Smith probeert in Boko Haram: Inside Nigeria’s Unholy War een antwoord op die vraag te geven.

Gewone Nigerianen zitten dikwijls klem tussen Boko Haram en de Nigeriaanse veiligheidseenheden, die vaak net zo gewelddadig zijn als de meedogenloze extremisten. Verhalen van ooggetuigen geven een beeld van het geweld. Zo vertelt een politieman hoe hij door een aanslag verlamd is geraakt, vertellen vrouwen hoe hun mannen zijn vermoord en een burger hoe hij, gewapend met een zwaard, het recht in eigen hand heeft genomen.

Waar ligt de oorzaak van de opkomst van Boko Haram? Waarom is de groepering niet eerder een halt toegeroepen en hoe heeft ze zo kunnen groeien? Smith zoekt de antwoorden in de diepgewortelde corruptie en het geringe gezag van de Nigeriaanse overheid. Die overheid bleek niet in staat adequaat in de grijpen toen Boko Haram haar eerste aanslagen pleegde, waardoor de organisatie zonder al te veel tegenslagen kon blijven groeien.

Dat er een einde moet komen aan het geweld is duidelijk. Maar de extreem gewelddadige wijze waarop het Nigeriaanse leger nu probeert de terroristen te bestrijden, is voor de lokale bevolking nauwelijks een verbetering. Het leed van de Nigerianen wordt er niet minder door, noch de enorme chaos in de grootste economie en het meest volkrijke land van Afrika. En de gevolgen daarvan kunnen ook voor de rest van het continent desastreus zijn.

Auteur

---

Deel dit item

---

Download & print PDF