Aan het opvallende ‘Abraham-akkoord’ tussen de VS, Israël en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zitten belangrijke aspecten die tot nu toe onderbelicht blijven. Bijvoorbeeld in het artikel van Eytan Gilboa in Clingendael Spectator (The Israel-UAE agreement: Busting myths and sending messages. 20 augustus 2020). De complexe onderlinge relaties op het Arabisch Schiereiland en die tussen elk van deze landen en de VS en Israël laten wij hier buiten beschouwing. Wij noemen twee andere aspecten die door Gilboa te oppervlakkig worden aangestipt.
1. Het geopolitieke aspect
Eytan Gilboa juicht het recente akkoord toe: “The UAE agreement will increase the prospects for peace, stability and prosperity in the Middle East. (…) It seems that [annexation] will not be implemented in the near future.” Zijn artikel illustreert en passant overigens hoezeer in het Amerikaans-Israëlische samenspel in het Midden-Oosten Europese belangen ten aanzien van stabiliteit een non-issue zijn.
Geopolitiek heeft de verkoop van technologisch superieure wapens als de F35 aan de VAE (en aan wie daarna?) tot gevolg dat politieke problemen in de regio toenemend in militaire termen worden gevat. Israël heeft laten zien – terwijl zijn grondtroepen al meer dan vijftig jaar geen oorlog hebben gewonnen – dat een superieure luchtmacht een groot deel van de regio kan bestrijken. Terwijl Europa groot belang heeft bij stabiliteit in het Midden-Oosten lijkt een groeiende kloof te ontstaan tussen die belangen en de politiek van de Amerikaans-Israëlische coalitie. In dit gebied zullen honderden miljoenen meest jonge mensen geen uitzicht krijgen op een fatsoenlijk bestaan als de spanningen verder worden opgevoerd. Van de migratiedruk die daaruit voortkomt heeft Europa in 2015 een voorproefje (1,2 miljoen mensen) mogen krijgen. Israël schermt zich rigoureus af voor vluchtelingen en de VS liggen op veilige afstand van het kruitvat Midden-Oosten. Europa blijft over als optie om uit de ellende te ontsnappen, zeker wanneer Turkije en Libanon die nu de zwaarste last dragen (vijf á zes miljoen vluchtelingen), daaronder bezwijken.
Het aanjagen van de spanningen met Iran – en mede door dit akkoord ook met Turkije – belooft niet veel goeds voor Gilboa’s ‘peace, stability and prosterity’ in de regio. Het verder aanwakkeren van spanningen tussen soennieten en shiiten zal landen als Irak en Libanon duur komen te staan. Iran als mogelijk toekomstige samenwerkingspartner voor Europa zal als het aan Israël/VS ligt verder ondermijnd worden, economisch en militair. En als het aan Gilboa ligt gaat Turkije eenzelfde toekomst tegemoet: “It is about time the United States and NATO define Turkey as a hostile power undermining Western interests.”
2 Het Israëlisch-Palestijns probleem
Deze overwegingen leiden ons terug naar de plaats van het Israëlisch-Palestijns probleem in dit akkoord.
A. Wat is de feitelijke situatie in Israël-Palestina? Het akkoord is om te beginnen geen “vredesakkoord”, Israël en de VAE zijn niet in oorlog. Het uitstellen van een schending van het internationaal recht in de vorm van formele annexatie wordt beloond terwijl ondertussen een andere schending van het internationaal recht in de vorm van de facto annexatie feitelijk geaccepteerd wordt of blijft. Op de Westelijke Jordaanoever worden Palestijnen uit veel gebieden verdreven en geconcentreerd in een soort ‘bantoestans’. In Oost-Jeruzalem is volgens velen een etnische zuivering gaande. De Gazastrook is geheel afgesloten, export is verboden en men mag alleen met Israëlische toestemming het gebied in of uit. De beschikbaarheid van drinkwater, elektriciteit en medische middelen is er dramatisch slecht. Wij menen dat een dergelijk regime in Israël uiteindelijk niet kan overleven. Met het akkoord wordt in het beste geval tijdelijk voorkomen dat het erger wordt, maar aan de feitelijke situatie wordt niets gedaan.
B. Kan het akkoord aan een oplossing bijdragen, voor de zeven miljoen joodse inwoners van ‘groot-Israël’ en de ruim zeven miljoen Palestijnen in datzelfde gebied? Israël heeft formele annexatie slechts ‘voorlopig’ afgeblazen. Door nu het afblazen van de annexatie als een winstpunt te promoten, wordt de status quo van de bezetting meer acceptabel gemaakt, hetgeen natuurlijk onterecht is. Overigens, zelfs het ‘voorlopig’ uitstellen van formele annexatie, terwijl bezetting en feitelijke annexatie gewoon doorgaan, leidt in Israël tot politieke strijd. Voor de joods-Israëlische bevolking hebben de corona-pandemie en de economie nu weliswaar hogere prioriteit maar de politieke radicalisering zet zich helaas door. Dat laatste op basis van ontwikkelingen die teruggaan tot ver voor de oprichting van de staat Israël. Kolonisten en ultra-orthodoxen bepalen de dynamiek van het proces.
C. Kan de situatie meer fundamenteel worden beïnvloed? Veel opzien baarde deze zomer de Amerikaans-joodse columnist Peter Beinart. Jarenlang bepleitte hij (zoals ook de EU) de twee-staten oplossing maar meende nu dat de kolonisatie van de Westelijke Jordaanoever zo ver is voortgeschreden, dat een staat met gelijke rechten voor Joden en Palestijnen nog de enige uitweg is. De discussie over de vraag of dat laatste realiseerbaar is – dat er enorme problemen in het verschiet liggen moge duidelijk zijn - zal nog zeker enige tijd doorgaan. Maar van praktisch politiek belang lijkt ons dat Israël voor het eerst in zijn geschiedenis door westerse bondgenoten, op regeringsniveau geconfronteerd wordt met de onontkoombaarheid van die keuze. In deze richting denkt ook Henry Siegman (‘That is not to say there is no way of getting Israelis to change their cost/benefit calculations for what has been essentially a cost-free occupation’). De politieke realiteit tot nu toe voor de meeste Israëliërs is een gemakkelijke: tweestaten of gewoon doorgaan met annexeren. Hun voorkeur is duidelijk. Verander de politieke realiteit in, ‘gelijke rechten voor Joden en Palestijnen in twee staten of in één staat indien twee staten door annexatie onmogelijk wordt’. Voor de EU is dit een weg om de steun voor de tweestaten oplossing een meer pro-actief karakter te geven, voortbouwend op verklaringen van de buitenland vertegenwoordiger van de EU Josep Borrell.
Zijn ‘de Arabieren’ om?
De VAE is een klein staatje, zij het rijk en straks mogelijk met een batterij F35 straaljagers, maar ook met een onzekere toekomst. De VAE heeft in het akkoord neergelegd dat annexatie moet stoppen om een tweestaten oplossing als optie te behouden. Andere Arabische staten als Bahrein, Saoedie-Arabië en Marokko aarzelen of weigeren zich bij dit normalisatieakkoord aan te sluiten. Europa zou Israël met de onontkoombare keuze moeten confronteren. Dat zal herkenbaar zijn in de Arabische wereld. Het zal de noodzakelijke schok zijn voor de joodse Israëliërs. De ruim vijf miljoen Palestijnen in bezet gebied zullen geïnteresseerd zijn, evenals de bijna twee miljoen Palestijnen in Israël zelf.
Aan het opvallende ‘Abraham-akkoord’ tussen de VS, Israël en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zitten belangrijke aspecten die tot nu toe onderbelicht blijven. Bijvoorbeeld in het artikel van Eytan Gilboa in Clingendael Spectator (The Israel-UAE agreement: Busting myths and sending messages. 20 augustus 2020). De complexe onderlinge relaties op het Arabisch Schiereiland en die tussen elk van deze landen en de VS en Israël laten wij hier buiten beschouwing. Wij noemen twee andere aspecten die door Gilboa te oppervlakkig worden aangestipt.
1. Het geopolitieke aspect
Eytan Gilboa juicht het recente akkoord toe: “The UAE agreement will increase the prospects for peace, stability and prosperity in the Middle East. (…) It seems that [annexation] will not be implemented in the near future.” Zijn artikel illustreert en passant overigens hoezeer in het Amerikaans-Israëlische samenspel in het Midden-Oosten Europese belangen ten aanzien van stabiliteit een non-issue zijn.
Geopolitiek heeft de verkoop van technologisch superieure wapens als de F35 aan de VAE (en aan wie daarna?) tot gevolg dat politieke problemen in de regio toenemend in militaire termen worden gevat. Israël heeft laten zien – terwijl zijn grondtroepen al meer dan vijftig jaar geen oorlog hebben gewonnen – dat een superieure luchtmacht een groot deel van de regio kan bestrijken. Terwijl Europa groot belang heeft bij stabiliteit in het Midden-Oosten lijkt een groeiende kloof te ontstaan tussen die belangen en de politiek van de Amerikaans-Israëlische coalitie. In dit gebied zullen honderden miljoenen meest jonge mensen geen uitzicht krijgen op een fatsoenlijk bestaan als de spanningen verder worden opgevoerd. Van de migratiedruk die daaruit voortkomt heeft Europa in 2015 een voorproefje (1,2 miljoen mensen) mogen krijgen. Israël schermt zich rigoureus af voor vluchtelingen en de VS liggen op veilige afstand van het kruitvat Midden-Oosten. Europa blijft over als optie om uit de ellende te ontsnappen, zeker wanneer Turkije en Libanon die nu de zwaarste last dragen (vijf á zes miljoen vluchtelingen), daaronder bezwijken.
Het aanjagen van de spanningen met Iran – en mede door dit akkoord ook met Turkije – belooft niet veel goeds voor Gilboa’s ‘peace, stability and prosterity’ in de regio. Het verder aanwakkeren van spanningen tussen soennieten en shiiten zal landen als Irak en Libanon duur komen te staan. Iran als mogelijk toekomstige samenwerkingspartner voor Europa zal als het aan Israël/VS ligt verder ondermijnd worden, economisch en militair. En als het aan Gilboa ligt gaat Turkije eenzelfde toekomst tegemoet: “It is about time the United States and NATO define Turkey as a hostile power undermining Western interests.”
2 Het Israëlisch-Palestijns probleem
Deze overwegingen leiden ons terug naar de plaats van het Israëlisch-Palestijns probleem in dit akkoord.
A. Wat is de feitelijke situatie in Israël-Palestina? Het akkoord is om te beginnen geen “vredesakkoord”, Israël en de VAE zijn niet in oorlog. Het uitstellen van een schending van het internationaal recht in de vorm van formele annexatie wordt beloond terwijl ondertussen een andere schending van het internationaal recht in de vorm van de facto annexatie feitelijk geaccepteerd wordt of blijft. Op de Westelijke Jordaanoever worden Palestijnen uit veel gebieden verdreven en geconcentreerd in een soort ‘bantoestans’. In Oost-Jeruzalem is volgens velen een etnische zuivering gaande. De Gazastrook is geheel afgesloten, export is verboden en men mag alleen met Israëlische toestemming het gebied in of uit. De beschikbaarheid van drinkwater, elektriciteit en medische middelen is er dramatisch slecht. Wij menen dat een dergelijk regime in Israël uiteindelijk niet kan overleven. Met het akkoord wordt in het beste geval tijdelijk voorkomen dat het erger wordt, maar aan de feitelijke situatie wordt niets gedaan.
B. Kan het akkoord aan een oplossing bijdragen, voor de zeven miljoen joodse inwoners van ‘groot-Israël’ en de ruim zeven miljoen Palestijnen in datzelfde gebied? Israël heeft formele annexatie slechts ‘voorlopig’ afgeblazen. Door nu het afblazen van de annexatie als een winstpunt te promoten, wordt de status quo van de bezetting meer acceptabel gemaakt, hetgeen natuurlijk onterecht is. Overigens, zelfs het ‘voorlopig’ uitstellen van formele annexatie, terwijl bezetting en feitelijke annexatie gewoon doorgaan, leidt in Israël tot politieke strijd. Voor de joods-Israëlische bevolking hebben de corona-pandemie en de economie nu weliswaar hogere prioriteit maar de politieke radicalisering zet zich helaas door. Dat laatste op basis van ontwikkelingen die teruggaan tot ver voor de oprichting van de staat Israël. Kolonisten en ultra-orthodoxen bepalen de dynamiek van het proces.
C. Kan de situatie meer fundamenteel worden beïnvloed? Veel opzien baarde deze zomer de Amerikaans-joodse columnist Peter Beinart. Jarenlang bepleitte hij (zoals ook de EU) de twee-staten oplossing maar meende nu dat de kolonisatie van de Westelijke Jordaanoever zo ver is voortgeschreden, dat een staat met gelijke rechten voor Joden en Palestijnen nog de enige uitweg is. De discussie over de vraag of dat laatste realiseerbaar is – dat er enorme problemen in het verschiet liggen moge duidelijk zijn - zal nog zeker enige tijd doorgaan. Maar van praktisch politiek belang lijkt ons dat Israël voor het eerst in zijn geschiedenis door westerse bondgenoten, op regeringsniveau geconfronteerd wordt met de onontkoombaarheid van die keuze. In deze richting denkt ook Henry Siegman (‘That is not to say there is no way of getting Israelis to change their cost/benefit calculations for what has been essentially a cost-free occupation’). De politieke realiteit tot nu toe voor de meeste Israëliërs is een gemakkelijke: tweestaten of gewoon doorgaan met annexeren. Hun voorkeur is duidelijk. Verander de politieke realiteit in, ‘gelijke rechten voor Joden en Palestijnen in twee staten of in één staat indien twee staten door annexatie onmogelijk wordt’. Voor de EU is dit een weg om de steun voor de tweestaten oplossing een meer pro-actief karakter te geven, voortbouwend op verklaringen van de buitenland vertegenwoordiger van de EU Josep Borrell.
Zijn ‘de Arabieren’ om?
De VAE is een klein staatje, zij het rijk en straks mogelijk met een batterij F35 straaljagers, maar ook met een onzekere toekomst. De VAE heeft in het akkoord neergelegd dat annexatie moet stoppen om een tweestaten oplossing als optie te behouden. Andere Arabische staten als Bahrein, Saoedie-Arabië en Marokko aarzelen of weigeren zich bij dit normalisatieakkoord aan te sluiten. Europa zou Israël met de onontkoombare keuze moeten confronteren. Dat zal herkenbaar zijn in de Arabische wereld. Het zal de noodzakelijke schok zijn voor de joodse Israëliërs. De ruim vijf miljoen Palestijnen in bezet gebied zullen geïnteresseerd zijn, evenals de bijna twee miljoen Palestijnen in Israël zelf.