Na Brexit volgt historische NAVO-top
Opinions European Union

Na Brexit volgt historische NAVO-top

06 Jul 2016 - 15:07
Photo: NATO
Back to archive
Author(s):

Twee weken nadat Brexit het Europese vasteland op zijn grondvesten deed schudden, doet de NAVO de Poolse hoofdstad Warschau aan voor haar jaarlijkse top. Op veiligheidsgebied mag van een Brexit, een Frexit of Nexit echter geen sprake zijn, want daarmee komen onze existentiële veiligheidsbelangen in het geding.

Op 8-9 juli komen de politieke leiders van de NAVO in Warschau bijeen. Enige weken geleden omschreef NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg de bijeenkomst als een landmark summit gezien de dreigingen uit het Oosten en het Zuiden. Sinds het Britse besluit de EU te verlaten, is er een andere reden om deze Top op voorhand ‘historisch’ te noemen. De onzekerheid over de toekomst van de Europese Unie werpt ook zijn schaduw over de NAVO-samenwerking, hoezeer Brexiteers dit verband ook ontkennen. Een zwak en verdeeld Europa levert tegelijk een zwakkere want verdeelde Alliantie op.

Het Oosten van Europa: dreiging van Rusland

Helderheid over de toekomstige EU is dus niet alleen van belang met het oog op economisch-financiële stabiliteit, maar evenzeer vanuit geopolitieke overwegingen. Het nationalistische Rusland van Poetin zal niet aarzelen de kwetsbaarheid van Europa uit te buiten. De annexatie van de Krim en de steun van Moskou aan de separatisten in oostelijk Oekraïne laten geen twijfel bestaan over de geostrategische intenties van het Kremlin.

De Baltische Staten en Polen maken zich zorgen over de Russische dreiging. Het luchtruim van Litouwen alleen al is in 2015 ongeveer 160 keer geschonden door Russische gevechtsvliegtuigen. Onlangs is aangekondigd dat twee divisies worden verplaatst van locaties achter Moskou naar de westelijke grens. Ondanks de economische recessie gaat de modernisering van de Russische strijdkrachten voort.

Dit alles betekent niet dat een militaire opmars naar Tallin, Riga en Vilnius nabij is. Wel geeft het aan dat Rusland de confrontatie met het Westen blijft zoeken en, wanneer opportuun, militaire pressie zal gebruiken om de eigen invloed te versterken. De westerse reactie moet zijn: dialoog en kracht tonen. Het eerste werkt niet zonder het tweede. Poetin zal geen medelijden tonen met zwakke gesprekspartners.

Het Zuiden van Europa: dreiging van terrorisme en instroom migranten

Tegelijkertijd maakt een ander deel van Europa zich veel meer zorgen over de instroming van migranten en terroristische aanslagen. Reist men vanuit het Oosten naar het Zuiden, dan verdwijnt Poetin uit het blikveld en komen Syrië en Libië centraal te staan in het veiligheidsgevoel. In Griekenland, Italië en Spanje staat versterking van de grenzen centraal, niet tegen een militaire dreiging maar om migratie onder controle te krijgen en de daarmee verweven criminaliteit te stoppen. De EU – ook na Brexit – zal hierbij een grotere rol moeten spelen. Het nieuwe Agentschap voor de Kustwacht en Grensbewaking, dat tijdens het Nederlandse EU-voorzitterschap tot stand is gebracht, is hiervoor een belangrijk instrument.

Het antwoord van de NAVO

In de Europese wanorde kiest de NAVO terecht voor solidariteit en eensgezindheid als leidende principes, maar in de praktijk blijkt de versterking van het oostelijke grondgebied prioriteit te hebben. In het Zuiden ligt het accent eerder op inzet van reeds beschikbare capaciteiten zoals de permanent rondvarende NAVO-task forces, die worden ingezet om een helpende hand te bieden bij de monitoring van migrantenstromen en bestrijding van terrorisme.

 

Terwijl de NAVO collectief vele prioriteiten stelt, blijken lidstaten voortdurend hun keuzes te maken op grond van nationale belangen

 

De lidstaten stellen hun eigen prioriteiten. In Centraal- en Oost-Europa staat versterking van grondstrijdkrachten voorop. Dit geldt niet alleen voor Polen en de Baltische Staten. Ook in Duitsland gaat het stijgende defensiebudget voor een belangrijk deel naar het Bundesheer door reactivering van tankbataljons en de aankoop van extra pantsermaterieel. Italië daarentegen investeert vooral in verdere aanpassing van de marine, die ongekende populariteit geniet vanwege de vooraanstaande rol in de opsporing en eerste opvang van bootvluchtelingen. Een investeringsplan van 5,4 miljard euro ligt klaar, dat onder meer voorziet in de aanschaf van zeven nieuwe patrouilleschepen en een groot amfibisch schip.

Terwijl de NAVO collectief vele prioriteiten stelt, blijken lidstaten voortdurend hun keuzes te maken op grond van nationale belangen. Dit gaat goed zolang de Verenigde Staten instaan voor de Europese tekortkomingen op gebieden als strategische inlichtingen, precisiewapens en andere hoogtechnologische en dure middelen. Maar met Trump dan wel Clinton in het Witte Huis, beiden zullen aandringen op meer Europese verantwoordelijkheid en hogere investeringen in defensie.

De Europese landen zullen nog serieuzer werk moeten maken van de versterking van hun defensievermogens. Bovendien is verdieping van de Europese defensiesamenwerking onvermijdelijk. Het Verenigd Koninkrijk moet daarbij betrokken blijven vanwege de bereidheid en het vermogen van dat land om militair in te grijpen wanneer dit vereist is. Geen Brexit, maar ook geen Frexit of Nexit op veiligheidsgebied, want daarmee komen onze existentiële veiligheidsbelangen in het geding. De Brexit moet juist worden aangewend om de NAVO-cohesie te behouden en de Europese defensiesamenwerking te versterken.

 

Authors

Dick Zandee
Senior Research Fellow at the Clingendael Institute.