China’s belang bij een stabiel Afghanistan

Naarmate het einde van de bijna 18 jaar durende oorlog in Afghanistan naderbij lijkt te komen, wordt steeds duidelijker dat China een dominante rol in dit land zal gaan spelen.

China streeft ernaar in Afghanistan een deel van zijn geopolitieke ambities in de Zuid-Aziatische regio te realiseren. Deze ambitie wordt nog eens onderstreept in het recent verschenen Chinese defensie witboek. Terwijl de Verenigde Staten plannen hun militaire aanwezigheid verminderen, tracht Beijing inmiddels het toekomstige veiligheidsvacuüm te vullen door de banden met alle partijen in Afghanistan te versterken. Zo heeft bijvoorbeeld de Taliban diverse bezoeken aan Beijing gebracht.

China heeft twee belangrijke doelstellingen in een stabiel Afghanistan. De eerste betreft de Oeigoer militanten. Zo is Beijing bevreesd voor Oeigoeren die naar Afghanistan gaan voor gewapende training met de Taliban. De Oeigoeren streven namelijk naar onafhankelijkheid van Beijing voor de overwegend Islamitisch Chinese provincie Xinjiang. Deze provincie deelt een grens met Afghanistan. Met het aanhalen van de banden wil Beijing voorgoed het contact tussen de Taliban en de militante Oeigoeren blokkeren. Zoals bekend onderdrukken de Chinese autoriteiten al enige tijd op brute wijze de Oeigoeren in de provincie Xinjiang.

De tweede doelstelling gaat over de economische belangen die China heeft bij een stabiel Afghanistan. Met name de Chinese economische bemoeienis is de laatste jaren geïntensiveerd. China is nu de grootste investeerder in Afghanistan. Het heeft bovendien steeds grotere bedragen voor hulp aan het land beloofd. Daarnaast zijn Chinese firma’s betrokken bij bouwprojecten.

Beijing heeft daarbij vooral belangstelling getoond voor de overvloed aan natuurlijke rijkdommen in Afghanistan. Deze omvatten forse afzettingen van relevante mineralen zoals lithium (gebruikt in mobiele telefoonbatterijen). De gebrekkige logistiek en veiligheid situatie van het land maken het vooralsnog moeilijk deze rijkdommen te winnen en te transporteren. Maar dit heeft China er niet van weerhouden om tegen forse betaling rechten te verkrijgen voor de winning van olie in het ‘Amu Darya Basin’ in het noorden van Afghanistan en de Mes Aynak kopermijn bij Kaboel.

De Chinezen willen tevens dat de Chinees-Pakistaanse Economische Corridor (CPEC) zich ook gaat uitstrekken tot Afghanistan. CPEC is een serie van door Beijing-geleide ‘Belt and Road Initiative’ (BRI) projecten ter waarde van 62 miljard dollar, behorend tot de geplande 21ste eeuw Zijderoute. De corridor omvat een netwerk van snelwegen, spoorwegen en infrastructuur voor de energievoorziening dat geheel Pakistan overbrugt.

De slechte infrastructuur maakt Afghanistan een ideale kandidaat voor Chinese investeringen in het kader van de BRI

Als CPEC uitgebreid wordt met Afghanistan gaat deze corridor het Chinese Xinjiang met de Pakistaanse zuidelijke havenstad Gwadar verbinden. Pakistan hoopt dat deze corridor uiteindelijk toegang verleent tot Centraal-Aziatische markten. Voor Afghanistan biedt dit de mogelijkheid inkomsten te generen uit de transit handel.

Juist de slechte infrastructuur maakt Afghanistan een ideale kandidaat voor Chinese investeringen in het kader van de BRI. Kabul heeft verbetering van de infrastructuur ook tot een prioriteit gemaakt van het beleid. Zo initieerde het bewind zelf verschillende infrastructuurprojecten die onder de BRI gebracht kunnen worden. CPEC is een van de meest haalbare opties voor integratie van Afghanistan in de BRI, en China wil dan ook duidelijk vooruitgang boeken.

In 2016 tekenden Beijing en Kabul daartoe een ‘Memorandum of Understanding’. In september van hetzelfde jaar, bereikte de eerste directe vrachttrein uit China de Afghaanse grens bij Hairatan. Een luchtcorridor die Kabul met de Chinese stad Urumqu verbindt, is ook in het kader van de BRI in gang gezet. In mei 2017, woonden Afghaanse hoge ambtenaren het ‘Belt and Road Forum’ in China bij, en in oktober werd Afghanistan lid van de Aziatische Infrastructuur Investerings Bank die de BRI projecten financiert.

In hetzelfde kader zijn er onder meer plannen voor de ‘Five Nations Railway’ die loopt van China naar Iran via Afghanistan, en een noord-zuid spoor corridor die Kunduz met Torkham aan de Pakistaanse grens verbindt. Ook de diverse energie projecten zouden goed in BRI-visie passen.

Tenslotte heeft het bovenstaande duidelijk gemaakt, dat China zich voorbereidt op een belangrijke politieke rol die het op de langere termijn in Afghanistan wil gaan spelen.1 China is ook frank en vrij over wat het wil in Afghanistan en hoe het dat zal realiseren. Hoe spijtig het ook is voor het Westen, maar eindelijk moet eens ingezien en erkend worden dat alle militaire activiteiten in de traditionele, tribale samenleving van Afghanistan niet tot het gewenste resultaat hebben geleid. In de Verenigde Staten is dan ook een meerderheid die de aanwezigheid in Afghanistan wil beëindigen.

Terwijl al geruime tijd geprobeerd wordt vrede te bereiken, zijn de meer pragmatische Chinezen al met alle partijen in gesprek over de toekomst van Afghanistan. Ook de Chinese economische activiteiten en de aantrekkingskracht van BRI-projecten maken de haalbaarheid van de Chinese aanpak voor een stabiel Afghanistan groter. Zo lijkt Chinese geopolitiek in samenhang met geo-economie toch te gaan winnen.

• 1Naast bilateraal is China ook multilateraal betrokken bij Afghanistan, o.a. sinds 2015 bij de ‘Quadrilateral Coordination Group’ en recenter het ‘Moscow Format’.