30 jaar na de val van de Muur: de erfenis

Op 9 november 2019 is het precies dertig jaar geleden dat de Berlijnse Muur viel. In de hier gebundelde serie “30 jaar na de val van de Muur: de erfenis” staat de Clingendael Spectator stil bij de vraag wat is uitgekomen van de optimistische verwachtingen direct na het einde van Koude Oorlog. Waarom liep het in Europa anders dan verwacht?

Einde of versnelling van de geschiedenis?
In de openingsbijdrage verklaren gastredacteuren Eleni Braat en Pepijn Corduwener waarom het Westers model na 1989 geen teken van Westerse overheersing was, en ook geen universeel antwoord op het ‘einde van de geschiedenis'.

De weerbarstigheid van de Duitse hereniging
In het tweede deel van de serie kijken Hans en Niels Heijerman naar de oorzaken van de nog steeds bestaande economische verschillen tussen Oost- en West-Duitsland.

Europa's gedroomde leider is terughouded
In het derde deel analyseert Jacco Pekelder de positie van Duitsland na het herstel van de Duitse eenheid. Welke consequenties trokken Duitse regeringen in de afgelopen decennia uit die geopolitieke situatie? Welke vrees en welke hoopvolle verwachtingen wekte het nieuwe Duitsland in het buitenland? En wat kunnen we verwachten in een Europa met een duidelijker op de voorgrond tredend Duitsland?

De realiteit van het neoliberalisme
In het vierde deel besteedt Ido de Haan aandacht aan het neoliberalisme als een van de ‘winnaars’ van de Koude Oorlog. ‘1989’ versnelde het proces van een groeiend vertrouwen in de macht en moraal van de markt. Maar waar komt het neoliberalisme als concept vandaan en wat heeft het ons gebracht?

De EU-uitbreidingspolitiek na de val van de Muur
In dit vijfde deel biedt Amy Verdun een terugblik op de uitbreidingspolitiek van de Europese Unie. Wat waren de overwegingen destijds en in hoeverre waren de aannames realistisch? Waar ging het fout in de toetredingsfilosofie en wat is de toekomst van EU-uitbreiding als strategie?

Europa en Rusland na 1989
In dit zesde deel analyseert Laurien Crump de manier waarop Rusland langzaam maar zeker naar de marges van Europa werd geduwd en de gevolgen die dat heeft gehad voor de huidige betrekkingen met Rusland.

De strijd om de liberale democratie
In de slotbijdrage onderzoeken Sarah de Lange en Tom van der Meer de (on)wrikbaarheid van de representatieve democratie sinds 1989. Heeft de val van de Muur bijgedragen aan een democratische erosie?