Nederlands (geheime) oorlog tegen Islamitische Staat 04 - 2020 - Item 2 from 4
Hoe een succesvolle luchtcampagne tegen IS werd besmeurd
Serie Conflict en Fragiele Staten

Hoe een succesvolle luchtcampagne tegen IS werd besmeurd

24 Nov 2020 - 15:41
Photo : Amerikaanse F-15E Strike Eagle in 2011. © Flickr - Matt Hecht

Tijdens de nacht van 2 op 3 juni 2015 voerde een Nederlandse F-16 een bombardement uit op de Iraakse stad Hawija. De aanval – waarbij burgerdoden vielen – ontketende een discussie over de Nederlandse bijdrage aan de internationale oorlog tegen Islamitische Staat (IS). In dit opiniestuk stelt PVV-Kamerlid Raymond de Roon dat onterecht een beeld is ontstaan alsof de Nederlandse deelname aan de strijd tegen IS niet deugde. Dat kwam volgens hem door leugens en geklungel van het kabinet en de retoriek van linkse partijen.

Het was de nacht van 2 op 3 juni 2015 toen een Nederlandse F-16 een bom losliet boven een bommenfabriek van IS in Hawija, Irak. De enorme dreun die volgde, was in Kirkuk – een Koerdische stad ruim 50 kilometer verderop – te horen.

De ravage was enorm. Niet alleen werd de bommenfabriek volledig vernietigd; zowat het hele bedrijventerrein waar de fabriek stond, werd weggevaagd. Ook enkele verder gelegen woonhuizen konden de enorme drukgolf niet aan. Er vielen slachtoffers, waaronder waarschijnlijk ook burgers, maar de grootste bommenfabriek van IS in Syrië en Irak werd wel met de grond gelijkgemaakt – zo liet een Iraakse kolonel direct na de aanval weten.1

Toch leidde de Nederlandse luchtaanval uiteindelijk tot veel ophef. Onnodige ophef, die de succesvolle luchtcampagne heeft besmeurd en de Nederlandse militaire inbreng met donkere wolken heeft overschaduwd.

Dit komt hoofdzakelijk door de leugens van het kabinet, maar ook door linkse politieke partijen en niet-gouvernementele organisaties, die hun beeld van oorlogvoering baseren op wensdenken in plaats van de keiharde realiteit van een strijd tegen een terroristenleger.

DeRoon-De verwoeste al-Nuri-moskee in Mosul in 2018. Vanuit deze moskee riep IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi in 2014 het kalifaat uit. European Union-Peter Biro-Flickr
De verwoeste al-Nuri-moskee in Mosul in 2018. Vanuit deze moskee riep IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi in 2014 het kalifaat uit. © European Union / Peter Biro / Flickr

Leugens van het kabinet
Eerst de leugens en het geklungel van het kabinet. Voormalig minister van Defensie Jeanine Hennis-Plasschaert (2012-2017; VVD) loog tot tweemaal toe tegen de Tweede Kamer toen haar werd gevraagd of bij de Nederlandse luchtaanvallen burgerdoden waren gevallen. Op 23 juni 2015 antwoordde ze schriftelijk op de vraag of er burgerdoden waren te betreuren: “Daar is, voor zover op dit moment bekend, geen sprake van geweest.”

Het is in het belang van de operationele én nationale veiligheid om niet met te veel informatie te strooien

Haar antwoord was een regelrechte leugen, die ze een week later tijdens een debat in de Tweede Kamer op 30 juni 2015 fijntjes herhaalde. Het waren twee leugens omdat ze op 9 juni 2015 al was gebriefd over de aanval op de IS-bommenfabriek in Hawija en de gevolgen daarvan.2 Ze had dus kennis van de burgerdoden en de enorme materiële schade.

Daarmee begon de hele soap van negatief nieuws. Volstrekt onnodig. Niet omdat Hennis-Plasschaert de Tweede Kamer in geur en kleur over de aanval had moeten informeren, wel omdat ze zakelijk had moeten mededelen dat ze over burgerdoden geen mededelingen zou doen gedurende de luchtcampagne. Dan was er aan de linkerzijde van de Tweede Kamer misschien wat onvrede geweest, maar had het rationele deel begrip gehad voor haar standpunt.

Het is namelijk in het belang van de operationele én nationale veiligheid om niet met te veel informatie te strooien. Volledige transparantie tijdens een lopend conflict, zoals in de strijd tegen de terroristen van IS, kan niet en is onwenselijk. Vergeet ook niet dat op dat moment de dreiging van aanslagen gepleegd door IS in Nederland reëel was.

DeRoon-Minister Blok bracht in december 2018 een bezoek aan Jordanië, Irak en Koeweit. Ministerie van Buitenlandse Zaken
Minister Blok bracht in december 2018 een bezoek aan Jordanië, Irak en Koeweit. © Ministerie van Buitenlandse Zaken

Het onzorgvuldige optreden van Hennis-Plasschaert stond echter niet op zichzelf. Er was ook nog een kwalijke rol weggelegd voor de huidige minister van Defensie Ank Bijleveld (CDA). Kort na haar aantreden in oktober 2017 werd zij op de hoogte gebracht van de Nederlandse luchtaanvallen waarbij burgerslachtoffers waren gevallen.

Als Rutte destijds niet uitgebreid geïnformeerd was over een Nederlandse luchtaanval, waarover wordt hij dan wel geïnformeerd inzake militaire missies?

Toen de Nederlandse luchtcampagne in december 2018 werd beëindigd, had ze de Tweede Kamer kort daarna helderheid kunnen verschaffen over mogelijke burgerslachtoffers. Ze had op dat moment ook uit de school kunnen klappen over de leugens van Hennis-Plasschaert. Dat deed ze niet.

Bijleveld kroop pas uit haar schulp in het najaar van 2019, nadat diverse media over de burgerdoden in Hawija publiceerden. Het leidde tot een fel Tweede Kamerdebat waar de aanwezige Kamerleden onvolledig geïnformeerd werden. Zo bleef Bijleveld bij hoog en laag ontkennen dat het aantal van zeventig burgerdoden werd meegeteld in officiële cijfers van de Amerikanen, terwijl dat wel het geval was.

Ze ontkende iets wat iedereen kon zien: de Amerikaanse grafiek over burgerdoden piekte rond juni 2015 zo ongeveer tot het dak van de Tweede Kamer. Een tijdig belletje naar Washington voor bevestiging had deze miskleun kunnen voorkomen. Maar helaas; Bijleveld voegde door haar zwakke optreden zelfstandig een nieuw hoofdstuk toe aan een dossier dat steeds meer op een slechte soapserie begon te lijken.

DeRoon-Amerikaanse F-16 in Zweden in 2019. The National Guard - Flickr
Amerikaanse F-16 in Zweden in 2019. © The National Guard / Flickr

Zeker toen premier Mark Rutte (VVD) erbij werd betrokken. De man die ook een dubieuze rol speelde in het geheel. Hij was wel door Hennis-Plasschaert over de aanval geïnformeerd, zo vernamen we van Bijleveld, maar hij had er eind 2019 – als door de bliksem getroffen – geen herinnering meer aan. Het deed de geloofwaardigheid en beeldvorming rond de missie natuurlijk geen goed.

Als Rutte destijds niet uitgebreid geïnformeerd was over een Nederlandse luchtaanval, waarvan de nasleep leek op die van een kleine nucleaire ramp, waarover wordt hij dan wel geïnformeerd inzake militaire missies?

En als hij er wél uitgebreid over geïnformeerd was, maar het zich niet meer herinnert, dan is het helemaal foute boel: een premier met ernstig geheugenverlies. Hoe dan ook, Ruttes geloofwaardigheid, maar ook het beeld van de Nederlandse inbreng, werd er niet positiever op.

Beschadigende retoriek van linkse partijen en organisaties
Ondertussen werkten ook linkse partijen en organisaties als Airwars en Amnesty International mee aan het besmeuren van de succesvolle Nederlandse luchtcampagne tegen IS. Met de SP in de Tweede Kamer als aanjager.

Er bestaat niet zoiets als een schone oorlog

Terwijl er aanzienlijk minder aandacht was voor de grote groep door IS vermoorde burgers, wezen ze consequent naar het aantal onbedoeld veroorzaakte burgerslachtoffers door de coalitie. Ook werd met geen woord gerept over het enorme aantal slachtoffers dat waarschijnlijk is voorkomen door het vernietigen van de bommenfabriek in Hawija.

Vooropgesteld, waar de SP sprak over de leugens van Hennis-Plasschaert of het geschutter van Bijleveld heeft de partij natuurlijk gelijk. Alleen ging de SP veel verder door de hele luchtcampagne en Nederlandse militaire inzet in een kwaad daglicht te stellen.

Dit werd gedaan door een beeld te schetsen van “een geheime oorlog” waarbij “in werkelijkheid een veelvoud aan burgerslachtoffers is gevallen”. Ook deed de SP het voorkomen alsof de oorlog niet zorgvuldig is gevoerd, door te stellen dat het beeld van een precieze en schone oorlog niet klopt.

DeRoon-Een Iraakse soldaat houdt de wacht in Baghdad tijdens een bezoek van de Amerikaanse minister van Defensie in 2019. U.S. Secretary of Defense
Een Iraakse soldaat houdt de wacht in Baghdad tijdens een bezoek van de Amerikaanse minister van Defensie in 2019. © U.S. Secretary of Defense 

Ten eerste, er bestaat niet zoiets als een schone oorlog. Door te suggereren dat de internationale coalitie – onder aanvoering van de Verenigde Staten – dat beeld wél probeerde neer te zetten (zoals de SP stelt), is dan ook pure misleiding. Het toont ook meteen het gebrek aan realiteitszin bij linkse partijen en organisaties die de luchtcampagne tegen IS buitenproportioneel bekritiseren.

Het is misschien wel juist aan het zorgvuldige optreden te wijten dat de luchtcampagne jaren heeft geduurd

Alsof het mogelijk is dat je met wiskundige modellen het aantal burgerslachtoffers tot nul (of bijna nul) kunt reduceren. Dat je van tevoren exact kunt bepalen hoeveel en wat voor type explosieven er in die ene bommenfabriek van IS liggen. Of dat elk burgerslachtoffer meteen geïdentificeerd en gemeld kan worden. Dat is een utopie.

Ten tweede, we kunnen er wel degelijk van uitgaan dat men met uiterste precisie te werk is gegaan en dat de luchtaanvallen zorgvuldig zijn voorbereid. Sterker nog, het is misschien wel juist aan het zorgvuldige optreden te wijten dat de luchtcampagne jaren heeft geduurd en de infrastructuur van IS niet binnen één of enkele weken werd vernietigd. De zorgvuldigheid blijkt onder meer uit het in meerdere regeringsbrieven zeer uitgebreid omschreven targeting-proces.

Female YPG-fighters in northern Syria in 2017. © Flickr - Kurdishstruggle _0.jpg
Koerdische YPG-strijders in Syrië in 2017. © Kudrishstruggle / Flickr

De zorgvuldigheid blijkt ook uit de cijfers. Gedurende de Nederlandse inzetperiode (van 2014 tot 2018) hebben de Nederlandse F-16’s circa 3000 missies uitgevoerd, waarbij 2100 keer wapens zijn ingezet.3 Daarbij zijn waarschijnlijk minder vaak burgerdoden gevallen dan er vingers aan één hand zitten.

Tragisch dieptepunt was de actie waarbij een Tweede Kamerlid van Denk de Nederlandse militairen als moordenaars bestempelde

Ook van een ‘geheime’ of ‘schimmige’ oorlog is geen sprake. Er is wellicht niet eerder in de Nederlandse geschiedenis een Nederlandse militaire bijdrage geweest waarbij – van overheidszijde – zoveel informatie op tafel is gegooid. Wie de moeite neemt alle regeringsstukken door te nemen over de strijd tegen IS en het Nederlandse optreden, zal daar snel genoeg achter komen.

Helaas is de succesvolle luchtcampagne tegen IS dus wel besmeurd geraakt. Door leugens en het geklungel van bewindspersonen, maar ook door misleidende en naïeve teksten van linkse partijen. Tragisch dieptepunt was de actie waarbij een Tweede Kamerlid van Denk de Nederlandse militairen als moordenaars bestempelde. Een grof schandaal, want zoals ieder weldenkend mens weet, zijn onze militairen zeer vakbekwaam en behoren ze tot de beste ter wereld.

Er is een eind gemaakt aan het kalifaat vol terroristen; de ware schuldigen en verantwoordelijken voor de vele burgerslachtoffers. Niet de helden van onze krijgsmacht, die met hun ingrijpen mogelijk ook aanslagen in Nederland hebben voorkomen. De Nederlandse luchtcampagne en militairen verdienen daarom alle lof, geen constant negatief nieuws.

  • 1Marwan Ibrahim, ‘Strike levels huge Iraq car bomb factory in blow to IS’, YahooNews, 3 juni 2015.
  • 2Zie onder meer het feitenrelaas ‘inzake de transparantie over burgerslachtoffers bij luchtaanvallen’, Kamerstuk 27925, Tweede Kamer der Staten-Generaal, 19 november 2019.
  • 3‘Kamerstuk 27925-670’, Tweede Kamer der Staten-Generaal, 22 november 2019.
Auteurs
Raymond de Roon
Woordvoerder Buitenlandse Zaken namens de PVV
Thomas van Duijn
Beleidsmedewerker Buitenlandse Zaken voor de PVV