Het Europese coalitiespel

Coalitievorming is ‘the name of the game’ binnen de Europese Unie. Wil een land daadwerkelijk invloed kunnen uitoefenen op de besluitvorming in de Europese Raad en Raad van Ministers, dan heeft het medestanders nodig. Dat is niet van vandaag, maar is altijd het geval geweest. Daarmee kent het coalitiespel historische patronen, maar met de Brexit, een herleving van de Frans-Duitse as en EU-hervorming is er beweging in het Europese coalitielandschap. Zo speelde Nederland een belangrijke rol bij een nieuwe alliantie van zeven voornamelijk noordelijke en kleine EU-lidstaten om vergaande machtsoverdracht aan Brussel tegen te gaan. De actieve inzet van Nederland op coalitievorming sluit aan bij eerdere initiatieven richting Benelux-partners, Visegrad-landen en de Baltische en Scandinavische EU-lidstaten. Op welke thema’s is sprake van coalitievorming? Hoe bestendig zijn deze coalitieverbanden? Kunnen nieuwe coalitiepatronen hun stempel op de EU drukken? Tegen de achtergrond van deze verschuiving in de onderlinge machtsverhoudingen in Europa, brengen zes deskundigen de dynamiek in het Europese coalitiespel en de positie van Nederland daarbinnen in kaart.

Het Europese coalitielandschap in beweging

Clingendael-onderzoeker en hoofdredacteur van de Clingendael Spectator Jan Rood duidt in deze inleidende bijdrage de dynamiek van het Europese coalitiespel. Wie gaat met wie? In hoeverre spelen meer structurele geografische en thema-specifieke samenwerkingsverbanden een rol?

Tot welke coalities leidt Tusks ‘Leaders’ Agenda’?

Bovenaan de Leidersagenda van voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk staan: de hervorming van de eurozone; migratie; en de toekomstige financiering van de EU. Deze ‘Leaders’ Agenda’ roept de vraag op of er op deze drie thema’s, in het licht van de grote belangen die op het spel staan en vanwege de Brexit min of meer permanente coalities van lidstaten ontstaan en, zo ja, hoe die de onderhandelingen beïnvloeden. Oud-D66-wethouder in Den Haag en voormalig topambtenaar op het gebied van Europese integratie Tom de Bruijn geeft tekst en uitleg.

Frans-Duitse as: balanceer-act met een belangrijke rol voor Nederland

Waar de Franse president Macron haast heeft met het vernieuwingsproces in de EU, trapt de Duitse bondskanselier Merkel op de rem. En zo zit de EU midden in een langdurig en intensief onderhandelingsproces waarin Nederland nog een belangrijke rol kan spelen, zo stelt Hanco Jürgens van de UvA en het Duitsland Instituut Amsterdam.

‘Nederland coalitie-land’ is onvoldoende

Het vertrek van het VK uit de EU verstoort voor Nederland de machtsbalansen op de Europese en internationale apenrotsen. Geen wonder dat Nederland nu actief nadenkt over coalities als steunpilaar van het diplomatieke handwerk. Echter, de discussie over coalities moet wel in de, ongemakkelijke, bredere politieke context geplaatst worden, aldus Europa-expert van Clingendael Adriaan Schout.

Welke rol voor Benelux politieke samenwerking post-Brexit?

Nederland zoekt na de Brexit naar variabele coalities van kleinere landen teneinde meer te kunnen wegen op beleidsontwikkelingen in de EU. Alexander Mattelaer, verbonden aan Egmont, de Vrije Universiteit Brussel en het Europacollege in Brugge, analyseert in welke mate de Benelux – het oudste en meest geïnstitutionaliseerde samenwerkingsverband onder de betrokken landen – een toegevoegde waarde kan betekenen in dit bewegende coalitielandschap.

De Hanzen-coalitie is niet genoeg

Met het vertrek van de Britten ontstaat een vacuüm dat Nederland in beweging brengt. Zo smeedt Minister Hoekstra van Financiën een alliantie van acht EU-landen ‘voor een sterker economisch Europa’. Rem Korteweg van Instituut Clingendael wijst op de risico’s van deze zogenoemde Hanzen-coalitie.

Coverfoto: Gorilla