Back to archive
Author(s):
Challenging world views by our team of spectators

Na de midterms: speelt Trump het spelletje beter?

09 Nov 2018 - 15:00

De Democraten hebben de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden op de Republikeinen veroverd, maar hun achterstand in de Senaat is iets groter geworden. Duizend nabeschouwingen volgden, die gemakkelijk te verdelen zijn in het-glas-is-halfvol- versus het-glas-is-halfleeg-waarderingen. Bijna allemaal komen ze tot de brede conclusie dat Trump het tot 2020 niet makkelijk zal hebben, maar wel zijn greep op de Republikeinse partij heeft versterkt en hij dus hun kandidaat voor een tweede termijn zal zijn.

De strijd tussen het Trumpisme en de verlichting mag iets meer in balans zijn gekomen, maar dat wil niet zeggen dat die minder verbitterd gevoerd zal worden. Daar word ik niet vrolijk van (glas halfleeg), maar toch: de democratie heeft gewonnen. Er kwamen veel kiezers naar de stembus, er is meer diversiteit onder gekozenen, er doken nog checks and balances op, de instituties leven nog (glas halfvol).

Maar wat zullen wij, zeg maar: de wereld, ervan merken? Wat betekent dit nu voor het buitenlandbeleid van Trump? In theorie is de Senaat op dat gebied machtiger dan het Huis, want het heeft een aantal exclusieve bevoegdheden. Internationale verdragen moeten door de Senaat worden goedgekeurd, en de belangrijke posities (ambassadeurs, ministers, rechters) gaan eerst door de zeef van de nog altijd Republikeinse Senaat. Omgekeerd zullen nog altijd niet door de VS geratificeerde verdragen, zoals een verbod op kernproeven of het VN–zeerechtverdrag (UNCLOS) dus blijven ‘hangen’ in de Senaat, want een meerderheid was en is daar onhaalbaar.

Maar dan.

De bevoegdheden van de leden van het Huis van Afgevaardigden zijn op papier zo breed dat ze het Trump-beleid eindeloos kunnen traineren, het hem persoonlijk lastig maken en voor alle zaken waar de instemming van het gehele Congres voor nodig is, een enorme onderhandelingspositie ten opzichte van de Senaat opbouwen. Dat vergt slimme keuzes en talent om te dealen (met de Senaat en het Witte Huis). De middelen die het Huis heeft zijn grofweg te verdelen in toezicht, wetten maken, en geld.

Het is ongelooflijk dat Iran en Noord-Korea twee van de belangrijkste onderwerpen van Trumps buitenlandbeleid zijn, maar dat er in 2018 nog geen hoorzitting in het Huis over is gehouden

Tientallen commissies kunnen, en zullen, niet alleen gaan wroeten in het belastingverleden van Trump, maar ook in zijn contacten met Rusland en mogelijke belangenverstrengeling van privézaken en buitenlandse politiek. Het is ongelooflijk dat Iran en Noord-Korea twee van de belangrijkste onderwerpen van Trumps buitenlandbeleid zijn, maar dat er in 2018 nog geen hoorzitting in het Huis over gehouden is, en dat zal dus veranderen.

De voorzitters van alle (sub)commissies, nu Democraten, kunnen iedere diplomaat, ambtenaar of deskundige oproepen en onder ede laten verklaren wat ze van ieder onderwerp weten en vinden. Dat zal behalve een direct beleidseffect ook een enorme echo in de pers veroorzaken. Een onschuldige opmerking in het House Committee on Oversight and Government Reform was in 2004 de aanzet tot een storm over de tegenstrijdige informatie bij de inlichtingendiensten over de nooit gevonden massavernietigingswapens in Irak.

Zo kan een vraag van een Afgevaardigde aan de Rekenkamer (die voor het Congres werkt, niet voor het Witte Huis) nu een beerput opentrekken. Een briefing over diplomaat John Bolton en diens mening over (een verbod op) INF-raketten in Europa kan aan het licht brengen dat hij van zulke verdragen af wil, omdat hij nieuwe raketten tegen China op Guam belangrijker vindt. Iets vergelijkbaars blokkeerde in 2005 Boltons benoeming tot VN-ambassadeur, nu trekt hij ongehinderd aan de touwtjes als Nationaal Veiligheidsadviseur van Trump.

Voor wetgeving heb je natuurlijk niet alleen instemming van het Huis, maar ook van de Senaat nodig. Hier moeten dus compromissen gesloten worden: koehandel dus. Het lag in de lijn der verwachting dat een Democratisch Huis zou aansturen op een compromis met de Republikeinse Senaat op zaken als infrastructuur (bruggen en wegen) en andere binnenlandse prioriteiten.

Maar Trump heeft meteen al olie op het vuur gegooid door zijn minister van Justitie Jeff Sessions te ontslaan. Boodschap: het FBI-onderzoek naar een Rusland-Trump-connectie is in gevaar en hoofdonderzoeker Robert Mueller kan ontslagen worden door de opvolger van Sessions. Trump lust de Democraten rauw. Het Huis zal nu een wet willen om het Mueller-onderzoek te beschermen tegen de partijdige president, waarmee de agenda meteen op scherp staat.

Trump kan geen dollar uitgeven zonder goedkeuring van de begrotingswetten door het Congres

De prijs zal hoog zijn. Allerlei andere Democratische wensen (geen wapens meer voor Saoedi-Arabië, schrappen defensieprojecten, muur Mexico) zouden afgezwakt kunnen worden. De minst omstreden variant: een compromis met de Republikeinen waardoor het Congres überhaupt weer zaken bij wet moet gaan regelen, die de eigenzinnige Trump nu zelf per decreet solo denkt te kunnen beslissen, zoals het uitvaardigen van importheffingen (en in de slipstream daarvan het uitlokken van internationale handelsoorlogen).

Prioriteit nummer één door het ontslag van Sessions: de redding van Mueller. Prioriteit nummer twee: zorgen dat het Congres werkelijk wetgever in plaats van toekijker is, door desnoods ook weer terrein op de president te heroveren, zoals het bij hoge uitzondering al deed door Trump te dwingen om sancties tegen Rusland te handhaven.

Tot slot: geld. Trump kan geen dollar uitgeven zonder goedkeuring van de begrotingswetten door het Congres. Daar kunnen Democraten in het Huis dus voorwaarden aan verbinden, die alleen door dealen met Senaat en Witte Huis, vertragingstactieken en zelfs presidentiële veto’s gefrustreerd kunnen worden. Ook hier geldt dat alleen een gedisciplineerde, strategisch opererende, eensgezinde Democratische fractie het Trump lastig kan maken.

Trump heeft dat al doorzien en heeft woensdag meteen gebluft: ik kijk de Democraten aan en speel dat spelletje beter.

Deze column verscheen eerder bij Vrij Nederlands Macht op Vrijdag

Authors

Ko Colijn
Senior Research Fellow Clingendael