Reactie toevoegen

Anne Tjepkema
wo, 04/20/2022 - 19:41

Permalink

Zijn wij in oorlog?

Daags na het aannemen van het referendum over de zogeheten Sleepwet in maart 2018 verscheen een aardige cartoon in de Volkskrant. Twee mannen staan ’s morgens op de bus te wachten. Zegt de een: “Ik heb gisteren tegen de Sleepwet gestemd”. Antwoordt de andere: “Ja, ik zag het op Facebook”. Onlangs kwam voormalig interim-minister Henk Kamp in het nieuws met zijn plan om de werking van de Wet Inlichtingen en Veiligheid (Wiv-2017, de zogenoemde Sleepwet) te verbeteren. Er is dus een probleem. De voorganger van deze wet beperkte afluisteren van de inlichtingendiensten tot de ether, maar sinds bijna alle communicatie via de kabel verloopt, is het logisch zogeheten kabelgerichte intercepties mogelijk te maken. Weliswaar gebeurt dat onder de Wiv-2017 doelgericht – terwijl slechts een klein percentage van wat is afgeluisterd onderzocht wordt – maar bij de invoering van de wet bedong de Tweede Kamer dat alleen de handtekening van de minister vooraf onvoldoende was. Er is ook een fiat van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) nodig. Het gevolg is dat de wet niet werkt en niet kan werken, met grote gevolgen voor de nationale veiligheid.

Een interview met Pieter Cobelens, generaal-majoor b.d. KLu en oud-directeur Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst, verdiepte mijn inzicht. Zijn oneliner: “We zijn in oorlog, maar we beseffen het niet” spreekt voor zich. Welnu, het onderscheid tussen vredes- en oorlogstijd vervaagt. De ministeries van Binnenlandse Zaken en Veiligheid & Justitie werken daarom nu al samen met Defensie. Ze willen voorkomen dat er leemtes ontstaan waarvan criminele elementen en schurkenstaten misbruik kunnen maken. Cyberaanvallen zijn hoe langer hoe meer populair: waarom zou ik je doodschieten als ik je ook kan beroven? Ransomware is een strategisch goed. Soms faciliteren schurkenstaten externe cyberactiviteiten, vaker horen ze thuis in hun pakket hybride strategie. In Nederland hebben bedrijven, overheden en universiteiten – onze kroonjuwelen – al flink leergeld moeten betalen. Het maatschappelijk leven aan de oostkust van de Verenigde Staten is onlangs ontwricht na een hack op het bedrijf Colonial Pipeline dat de brandstofvoorziening regelt.

Streamer: ‘We zijn in oorlog, maar we beseffen het niet’

De domeinen cyber en space kregen voor het eerst ruime aandacht in het Eindrapport Verkenningen 2010 van Defensie. De MIVD kreeg meer armslag, het Cyber Commando kreeg gestalte en de luchtmacht zette een bescheiden stap in de ruimte. Van de krijgsmachtdelen is de luchtmacht trouwens het best uitgerust om in het inlichtingendomein op te treden. Met zijn uitstekende sensoren en fenomenale dataverwerkingscapaciteit is de F-35 veruit het beste inlichtingenverzamelorgaan in onze slagorde. Ook kan het toestel met gemak enkele geavanceerde drones aansturen, zoals de dit jaar instromende MQ-9 Reaper. Iedere ernstoperatie begint bij goede inlichtingen, een voorwaarde voor precieze wapeninzet. Naast airpower zijn special forces nodig om waar nodig de kastanjes uit het vuur te halen.

Met de vervaging van het onderscheid tussen vredes- en oorlogstijd is het zaak te allen tijde aanvallen op onze kroonjuwelen te kunnen pareren. Bij Defensie heeft de MIVD tot taak de krijgsmacht te vrijwaren van aanvallen. Afluisteren is noodzakelijk om inlichtingen over cyberdreigingen te genereren en vervolgens bescherming ertegen mogelijk te maken. Een kwestie van zelfverdediging. In de weerbarstige praktijk doen zich echter obstakels voor die zo’n aanpak belemmeren. Zo is het ministerie van Defensie primair een beleidsorgaan, ook al zien andere ministeries het als een uitvoeringsministerie. Uitoefening van controle is voor een beleidsorgaan de opperste deugd, slagvaardigheid secundair. Erger is dat procedures vooraf, zoals het al genoemde fiat van de TIB-juristen, kabelgerichte intercepties hinderen. Dat de diensten verantwoording moeten afleggen is logisch, maar dan wel achteraf om kostbaar tijdverlies te voorkomen. Daarom wil Kamp de Wiv-2017 tijdelijk verbeteren in afwachting van een betere versie: “China en Rusland kunnen nu doen wat ze willen, maar wij hebben ethische principes en regels”.

De crux zit in de snelheid van besluitvorming. Informatietechnologie maakt steeds snellere cyberacties mogelijk, maar extra privacybescherming staat op gespannen voet met reactievermogen en dus met nationale veiligheid. Zo is het de diensten nimmer gelukt een interceptie uit te voeren op zeekabels die aan onze kust binnenkomen. Net zo min heeft het Defensie Cyber Commando ooit een tegenaanval mogen lanceren. Kennelijk zitten politici en ook de Nederlandse burger gestrikt in een net van negatieve beeldvorming dat door tv-praatprogramma’s en achterdochtige media wordt gespannen: net doen of de voornaamste dreiging afkomstig is van onze eigen overheid. Desinformatie is ook een vorm van cyber.

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.