Van uitlokking door het Westen van de Russische oorlog in Oekraïne is geen sprake; te bespottelijk voor woorden. De oorlog is een besluit dat Poetin zonder enige bedreiging of aanleiding op zekere dag welbewust heeft genomen. Menigeen in het Westen wijst ter verklaring van de oorlog graag en vooral naar de NAVO-uitbreiding in de richting van, zoals de Russen dat graag uitdrukken, de ‘poorten van Moskou’.
Zeker, de uitbreiding van de NAVO heeft de betrekkingen met Moskou geen goed gedaan. Al sinds het eerste decennium van deze eeuw maakte Poetin hierover zijn misnoegen bekend. Tot op zekere hoogte kan men enig begrip hebben voor de door Rusland geuite veiligheidszorgen. Een afgewogen, behoedzaam begrip is altijd verstandig als je als Westen de verstandhouding met Moskou goed wil houden. Maar begrip voor Moskous veiligheidszorgen dient het eigen veiligheidsbeleid niet te doorkruisen. Al helemaal niet in het besef, dat de Russische veiligheidsbehoeften in het algemeen onverzadigbaar zijn (Rusland is niet voor niks zo omvangrijk!) en substantiële Westerse tegemoetkomingen in het bijzonder voor de westelijke buurlanden van Rusland onontkoombaar gevaarlijke implicaties zouden hebben.
De NAVO-uitbreiding was als bekend geheel in overeenstemming met het geldende principe van de soevereiniteit van staten, met inbegrip van de in de Slotakte van Helsinki uit 1975 met zoveel woorden geformuleerde vrijheid van een staat “to be or not to be a party to treaties of alliance”. Dit principe en nog vele andere werden door Moskou plechtig onderschreven, maar dus later met de oorlog tegen Oekraïne (feitelijk al sinds 2014) compleet geschonden, evenals het Boedapest Memorandum. Dit ondanks de niet-aflatende inspanning door de bondgenoten door de jaren heen, o.a. ook in de OVSE, om begrip te tonen voor Ruslands veiligheidszorgen.
Het idiote in deze discussie is, dat vele dozijnen al dan niet academisch gevormde analisten en Poetinbegrijpers telkens weer opnieuw alle begrip weten op te brengen voor die Russische veiligheidszorgen. Zelden of nooit tonen deze analisten serieuze belangstelling voor de veiligheidszorgen van de kleinere, zwakkere buurstaten van Rusland, die alleen al op grond van hun eigen geschiedenis alle reden hadden om te opteren voor het NAVO- (en EU-)lidmaatschap. Graag stelt menigeen uit deze groep, in navolging van Moskous propaganda, de NAVO-uitbreiding beeldend voor in de vorm van een bulldozer die maar oostwaarts doordendert. Terwijl men genoemd proces vanuit omgekeerd perspectief ook kan typeren als een massale trek NAAR HET WESTEN. Weg van de oude onderdrukkende macht Sovjet-Unie/Rusland, weg van de ellendige jaren van bezetting, dictatuur, politiestaat en armoede, weg richting Brussel, richting veiligheid en voorspoed binnen NAVO en EU.
Met Oekraïne werd het voor Poetin gaandeweg een urgent politieke zaak om de NAVO-dreiging maximaal op te blazen: de dreiging kreeg een nieuwe, historische dimensie en grotere omvang. Oekraïne ging in Poetins ogen, meer nog dan de Oost-Europese buurlanden, een fundamentele politieke en maatschappelijke bedreiging vormen voor de Russische autocratie en Ruslands imperiale ambities. Door de catastrofale oorlog in Oekraïne is die bedreiging voor Poetin inmiddels alleen maar gegroeid en een existentiële bedreiging geworden.
Zoals uitbreiding van de NAVO absoluut noodzakelijk was voor zowel de veiligheid van de Oost-Europese landen (tegenover grootmacht Rusland), als voor die van de NAVO zelf, zo is nu grootscheepse militaire en politieke steun aan Oekraïne een onvoorwaardelijke opdracht geworden voor het Westen. Tijdens de jaren van de NAVO-uitbreiding was menigeen er gaandeweg van overtuigd geraakt, dat neutraliteit en ongebondenheid voor de Oost-Europese landen een recept was voor instabiliteit en conflict in het hart van Europa. Die overtuiging heeft door de oorlog tegen het ongebonden Oekraïne alleen maar aan kracht gewonnen. Zie de Finse en Zweedse aanvragen voor het NAVO-lidmaatschap. Poetins oorlog heeft van Oekraïne een bondgenoot in-spe van de NAVO gemaakt en tot in lengte van jaren een aartsvijand van Rusland.
Tot slot een paar woorden over de belofte uit 1990 inzake “Not for one Inch”. De aandacht voor deze belofte is buiten alle proporties en ahistorisch. Niet alleen worden beloften in de internationale politiek wel vaker geschonden of genegeerd. Maar, noch een Gorbatsjov, noch een Amerikaanse president, kan enige belofte doen (zelfs indien formeel vastgelegd), die voor een onafzienbare toekomst een hypotheek moet leggen op het soevereine handelen van de VS, de bondgenoten en andere betrokken landen. Daar gaan die landen in de toekomst op gegeven moment, in de dan gegeven situatie, zelf wel besluiten over nemen. Kortom, die belofte had slechts betekenis voor de situatie van die periode, en heeft die niet voor toekomstige generaties; het is gewoon geschiedenis. Stoppen dus met deze overtrokken discussie.
Oud-Beleidsadviseur Wapenbeheersing en OVSE, Ministerie van Defensie
Van uitlokking door het Westen van de Russische oorlog in Oekraïne is geen sprake; te bespottelijk voor woorden. De oorlog is een besluit dat Poetin zonder enige bedreiging of aanleiding op zekere dag welbewust heeft genomen. Menigeen in het Westen wijst ter verklaring van de oorlog graag en vooral naar de NAVO-uitbreiding in de richting van, zoals de Russen dat graag uitdrukken, de ‘poorten van Moskou’.
Zeker, de uitbreiding van de NAVO heeft de betrekkingen met Moskou geen goed gedaan. Al sinds het eerste decennium van deze eeuw maakte Poetin hierover zijn misnoegen bekend. Tot op zekere hoogte kan men enig begrip hebben voor de door Rusland geuite veiligheidszorgen. Een afgewogen, behoedzaam begrip is altijd verstandig als je als Westen de verstandhouding met Moskou goed wil houden. Maar begrip voor Moskous veiligheidszorgen dient het eigen veiligheidsbeleid niet te doorkruisen. Al helemaal niet in het besef, dat de Russische veiligheidsbehoeften in het algemeen onverzadigbaar zijn (Rusland is niet voor niks zo omvangrijk!) en substantiële Westerse tegemoetkomingen in het bijzonder voor de westelijke buurlanden van Rusland onontkoombaar gevaarlijke implicaties zouden hebben.
De NAVO-uitbreiding was als bekend geheel in overeenstemming met het geldende principe van de soevereiniteit van staten, met inbegrip van de in de Slotakte van Helsinki uit 1975 met zoveel woorden geformuleerde vrijheid van een staat “to be or not to be a party to treaties of alliance”. Dit principe en nog vele andere werden door Moskou plechtig onderschreven, maar dus later met de oorlog tegen Oekraïne (feitelijk al sinds 2014) compleet geschonden, evenals het Boedapest Memorandum. Dit ondanks de niet-aflatende inspanning door de bondgenoten door de jaren heen, o.a. ook in de OVSE, om begrip te tonen voor Ruslands veiligheidszorgen.
Het idiote in deze discussie is, dat vele dozijnen al dan niet academisch gevormde analisten en Poetinbegrijpers telkens weer opnieuw alle begrip weten op te brengen voor die Russische veiligheidszorgen. Zelden of nooit tonen deze analisten serieuze belangstelling voor de veiligheidszorgen van de kleinere, zwakkere buurstaten van Rusland, die alleen al op grond van hun eigen geschiedenis alle reden hadden om te opteren voor het NAVO- (en EU-)lidmaatschap. Graag stelt menigeen uit deze groep, in navolging van Moskous propaganda, de NAVO-uitbreiding beeldend voor in de vorm van een bulldozer die maar oostwaarts doordendert. Terwijl men genoemd proces vanuit omgekeerd perspectief ook kan typeren als een massale trek NAAR HET WESTEN. Weg van de oude onderdrukkende macht Sovjet-Unie/Rusland, weg van de ellendige jaren van bezetting, dictatuur, politiestaat en armoede, weg richting Brussel, richting veiligheid en voorspoed binnen NAVO en EU.
Met Oekraïne werd het voor Poetin gaandeweg een urgent politieke zaak om de NAVO-dreiging maximaal op te blazen: de dreiging kreeg een nieuwe, historische dimensie en grotere omvang. Oekraïne ging in Poetins ogen, meer nog dan de Oost-Europese buurlanden, een fundamentele politieke en maatschappelijke bedreiging vormen voor de Russische autocratie en Ruslands imperiale ambities. Door de catastrofale oorlog in Oekraïne is die bedreiging voor Poetin inmiddels alleen maar gegroeid en een existentiële bedreiging geworden.
Zoals uitbreiding van de NAVO absoluut noodzakelijk was voor zowel de veiligheid van de Oost-Europese landen (tegenover grootmacht Rusland), als voor die van de NAVO zelf, zo is nu grootscheepse militaire en politieke steun aan Oekraïne een onvoorwaardelijke opdracht geworden voor het Westen. Tijdens de jaren van de NAVO-uitbreiding was menigeen er gaandeweg van overtuigd geraakt, dat neutraliteit en ongebondenheid voor de Oost-Europese landen een recept was voor instabiliteit en conflict in het hart van Europa. Die overtuiging heeft door de oorlog tegen het ongebonden Oekraïne alleen maar aan kracht gewonnen. Zie de Finse en Zweedse aanvragen voor het NAVO-lidmaatschap. Poetins oorlog heeft van Oekraïne een bondgenoot in-spe van de NAVO gemaakt en tot in lengte van jaren een aartsvijand van Rusland.
Tot slot een paar woorden over de belofte uit 1990 inzake “Not for one Inch”. De aandacht voor deze belofte is buiten alle proporties en ahistorisch. Niet alleen worden beloften in de internationale politiek wel vaker geschonden of genegeerd. Maar, noch een Gorbatsjov, noch een Amerikaanse president, kan enige belofte doen (zelfs indien formeel vastgelegd), die voor een onafzienbare toekomst een hypotheek moet leggen op het soevereine handelen van de VS, de bondgenoten en andere betrokken landen. Daar gaan die landen in de toekomst op gegeven moment, in de dan gegeven situatie, zelf wel besluiten over nemen. Kortom, die belofte had slechts betekenis voor de situatie van die periode, en heeft die niet voor toekomstige generaties; het is gewoon geschiedenis. Stoppen dus met deze overtrokken discussie.
Oud-Beleidsadviseur Wapenbeheersing en OVSE, Ministerie van Defensie