Boko Harams 'madman' staat weer op
Opinie Conflict en Fragiele Staten

Boko Harams 'madman' staat weer op

28 Sep 2016 - 16:22
Photo: Still uit de YouTube-video van Boko Haram-leider Shekau uit september 2016.
Terug naar archief
Author(s):

“Boko Haram is technisch verslagen”, liet de Nigeriaanse president Buhari in december 2015 nog weten. Boko Haram-leider Shekau zou bovendien bij een luchtbombardement dodelijk gewond zijn geraakt. Niets is minder waar. Boko Haram en zijn leider blijken nog springlevend. Wat te doen? Een sterk leger blijkt niet genoeg. Het is nu zaak dat Nigeria uitzoekt waar de terreurbeweging haar geld en wapens vandaan haalt, zo stelt Manon Stravens.

De geschiedenis kan zich tot een gênant niveau herhalen. Boko Haram-leider Abubakar Shekau verscheen begin deze week opnieuw in een video nadat hij half augustus voor de vijfde keer was doodverklaard door het Nigeriaanse leger. “Ik ben ok, gezond en in leven,” zo liet de terreurleider in militair tenue weten, achter een muur van korans en omgeven door gewapende strijders.

In een ruim een half uur durende video, datum onbekend, spot hij met de Nigeriaanse president Muhammadu Buhari, legerleider Buratai, met de ‘ongelovigen’ van Nigeria en buurlanden Niger en Tsjaad. “Doe wat je wilt met Netanyahu, John Kerry, Ban Ki-moon en je Genève-mensen, Allah wint het toch. Jullie vliegtuigen maken geen indruk. Het gaat niet om deze kleine Shekau, alles gaat om de macht van Allah.” Ook waarschuwt Shekau de familie van de ontvoerde Chibok-meisjes. “Jullie hebben een lange weg te gaan. Zolang onze broeders vastzitten, brengen we jullie meisjes niet terug.”

'Zolang onze broeders vastzitten, brengen we jullie meisjes niet terug', aldus Boko Haram-leider Shekau over de ontvoerde Chibok-meisjes. Bron: Flickr/Tim Green

 

Dodelijk gewond
Bij een luchtbombardement zou Shekau dodelijk gewond zijn geraakt aan zijn schouder, zo verklaarde een woordvoerder van het leger vorige maand. Het bericht volgde twee weken op het nieuws dat de groep een nieuwe leider zou hebben, nota bene aangewezen door terreurgroep ISIS. In het wekelijkse online-medium Al-Naba maakte ISIS bekend dat Abu Musab al-Barnawi, vermeend zoon van Boko Harams eerste leider en oprichter Mohamed Yusuf, het stokje over zou nemen. Van deze jonge twintiger weten we weinig, behalve dat hij minder moslims en moskeeën tot doelwit wil maken. Zijn pijlen zijn gericht op Christenen, zo zei hij in een video. Shekau, waarvan we alweer een aantal maanden niets hadden gehoord, liet in een audio-bericht weten het niet met die wissel eens te zijn.

Dat leidde tot speculaties over een interne machtsstrijd, mogelijk gevoed door ISIS, die zijn invloed in West-Afrika uit zou willen breiden, maar de eigenwijze en maniakale Shekau liever kwijt dan rijk zou zijn. Er verschenen berichten over gevechten tussen de verschillende fracties van de groep. Een machtsstrijd, voor Boko Haram niet onbekend, is een teken van zwakte.

“Technisch verslagen”
Met nieuwe beelden van de Chibok-meisjes probeerde Boko Haram de aandacht af te leiden, en te laten weten allesbehalve gespleten en verslagen te zijn. Want die indruk werd sinds het aantreden van president Buhari in 2015 wel gewekt. De staatsman maakte werk van de strijd tegen terreur en beloofde de groep in december 2015 te hebben verslagen. Hij betaalde zijn leger beter, haalde de verstoorde banden met de buurlanden Tsjaad, Kameroen en Niger aan – al kwam een gezamenlijke strijdmacht niet echt van de grond – en verplaatste het militaire commandocentrum van de hoofdstad Abuja naar Maiduguri, dichter bij het vuur, het hart van Boko Haram-gebied.

Boko Haram wist na talloze militaire offensieven weer op te staan en telkens een graadje bloeddorstiger terug te keren

Buhari boekte succes. Had de terreurgroep in 2014 nog hele gebieden in handen, anno 2016 is Boko Harams ‘werkgebied’ flink teruggedrongen tot de grensgebieden van Nigeria. Het Sambisawoud werd uitgekamd en met regelmaat werden gijzelaars bevrijd. Vluchtelingen keerden langzaam terug. Shekau liet gedurende een dik jaar niets van zich horen. Verkiezingsbelofte ingelost, liet Buhari in december weten. “Boko Haram is technisch verslagen.”

Gelekt memo
Maar terugdringen tot de uithoeken van het land, is niet hetzelfde als verslaan, zo heeft de geschiedenis keer op keer bewezen. Boko Haram blijkt bijzonder veerkrachtig. De beweging wist na talloze militaire offensieven weer op te staan en telkens een graadje bloeddorstiger terug te keren. Boko Haram beantwoordt geweld met geweld. Ook dit jaar pleegde de groep diverse aanslagen, in februari zelfs op enkele kilometers van Maiduguri. Volgens een in augustus gelekt memo van het Nigeriaanse leger zou de terreurgroep grote aanslagen beramen, ook in de hoofdstad Abuja.

De ravage na een aanslag door Boko Haram in de Nigeriaanse stad Jos in 2014. Bron: Flickr/Diariocritico de Venezuela

 

Een sterk leger is nodig in de strijd, om de poreuze grenzen te bewaken, om burgers, religieuze leiders en publieke plaatsen als markten en busstations te beschermen. Mits dat geld voor materieel en training op de goede plek terecht komt. Maar militair materieel maakt geen einde aan deze terreur. De voedingsbodem blijft bestaan, de toevoerkanalen houden stand.

Namen en rugnummers
Een sterk inlichtingenapparaat, een functionerende rechtspraak en goede onafhankelijke onderzoeksjournalistiek moeten eerst uitzoeken waar Boko Haram zijn wapens en geld vandaan haalt. Namen en rugnummers, dat moeten we boven tafel krijgen. Is dat inderdaad ISIS, wat zo vaak wordt beweerd? Er zijn geen aanwijzingen dat Boko Haram structureel steun uit die hoek krijgt. Aannemelijker, en bewezen, is dat die toevoerkanalen binnen de eigen landsgrenzen te vinden zijn. Door zakenlieden en politici af te persen, militaire bases te veroveren, lokale belastingen te heffen. Boko Haram heeft behalve een harde kern van strijders ook een geïnfiltreerde schil van sympathisanten en opportunisten die om wat voor reden dan ook steun, informatie of andere diensten verleent.

‘Madman’
Het Nigeriaanse leger serveert Shekau af als een te negeren ‘madman’, die onderweg is naar zijn ‘Waterloo’. Maar Shekau heeft Boko Haram wel van een politieke beweging omgevormd tot een moordmachine, al die jaren niet te verslaan door het ooit zo sterke Nigeriaanse leger. Met naar schatting 20.000 doden en miljoenen vluchtelingen tot gevolg. Die militaire repressie weet te weerstaan en interne machtsstrijd weet te overleven. Een ‘madman’ ja, maar wel een taaie.

De geschiedenis herhaalt zich. Laten we ervan leren.

Auteurs

Manon Stravens
Freelance journalist, auteur van 'Bamako Bonjour!' en 'De opstand van Boko Haram'.