Wat leest Clingendael? De beste boeken van 2021

Lijstjes genoeg aan het eind van het jaar, maar wat waren nou de beste boeken van 2021 volgens de onderzoekers van Instituut Clingendael? De redactie van de Clingendael Spectator vroeg een aantal Clingendael-experts naar zowel het beste non-fictie- als fictieboek dat ze in 2021 hebben gelezen. Dit zijn hun absolute aanraders.
 

Non-fictie
Reset: Over identiteit, gemeenschap en democratie - door Mark Elchardus
In dit originele, erudiete en provocatieve boek verheldert de Belgische socioloog en senior associate van Clingendael Mark Elchardus historisch en politiek het gemeenschapsdenken. Hij reikt daarmee een alternatief aan voor het langdurig dominante, universalistisch liberale denken. Analytisch van belang om fenomenen als identiteitspolitiek, nationalisme en Europese crises te begrijpen. Strategisch wezenlijk voor de actuele opdracht van Europese geopolitiek.
 

Fictie
Hoogteverschillen - door Julian Barnes
Herlezen na het verlies van een zeer dierbare collega. Magisch geweven boek over de samenkomst van twee dingen die de wereld veranderen. Over ballonvaart en fotografie in de 19e eeuw; en Julian Barnes en zijn geliefde Pat in de 21e eeuw. Over de grote hoogtes die bereikt en vastgelegd werden door die samenkomst, en over de ongekend diepe val die ze ook mogelijk maken. “Het doet precies zoveel pijn als het waard is.”
 

Non-fictie
The House of Wittgenstein: A family at war - door Alexander Waugh
Wenen in de eerste helft van de 20e eeuw is een broeinest van personen en ideeën. Sommigen verrijkten de wereld, anderen vernielden de wereld. De verleidingen en verwarringen, ook voor een groot filosoof, met de nodige afstand beschreven.

Fictie
The Billion Dollar Spy: A True Story of Cold War Espionage and Betrayal, door David Hoffman
Waargebeurd verhaal over spionage in Moskou, de bureaucratie binnen de CIA, amateurisme, morele keuzes, angst, frustratie, succes en verraad. Stel je eens voor in een wereld te opereren waar helemaal geen vertrouwen is. Non-fictie levert top fictieliteratuur.

Non-fictie
Gronings Goud - door Wendelmoet Boersema
In dit boek over de ‘macht van het gas’ in de relatie tussen Nederland en Rusland geeft Boersema een uitstekend en ontluisterend inkijkje in de wisselwerking tussen geopolitiek, economie en energie en de gevolgen daarvan voor de provincie Groningen.

Fictie
The Senility of Vladimir P - door Michael Honig
In een dystopische toekomst is de Russische president dement geworden en wordt in een dacha verzorgd. Zijn eerzame verpleger maakt aan den lijve mee hoe corruptie in Rusland welig tiert en hoe iedereens ethiek op de proef wordt gesteld.
 

Non-fictie
Leugen & waarheid - door Bas Heijne
In gesprek over de grote kwesties van onze tijd. Dit is een boek dat je aan het denken zet en waarin interessante gesprekken met verschillende mensen aan bod komen.

Non-fictie
Energy Transitions: Global and national perspectives - door Vavlac Smil
Een boek uit 2017, maar ik heb het dit jaar nog eens herlezen. Van deze auteur heb ik meer gelezen; hij kent zijn ‘energie’ en het energiesysteem en legt complexe zaken duidelijk uit. Dit boek heb ik herlezen omdat ik af en toe de grond onder mijn voeten wil voelen in een te gepolitiseerde discussie over energietransitie.

Non-fictie
The Cold War Wilderness of Mirrors: Counterintelligence and the U.S. and Soviet Military Liaison Missions, 1947-1990 - door Aden Magee
Dertig jaar na de val van de Berlijnse Muur zijn de militaire verbindingsmissies van de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten bijna vergeten. Deze werden opgezet na de Tweede Wereldoorlog en gaven relatieve vrijheid om te reizen en inlichtingen te verzamelen in Duitsland.
 

Fictie
2034: A Novel of the Next World War - door James Stavridis
Dit boek is een fantasierijke extrapolatie van de huidige feiten in en rondom de Zuid-Chinese Zee. Het jaar 2034 is maar al te dichtbij en dit waarschuwende verhaal presenteert de lezer een donkere maar mogelijke toekomst die we liefst moeten zien te vermijden.
 

 

Non-fictie
The Tyranny of Merit - door Michael Sandel
Hét boek van 2021, en van het decennium. Sociaal-maatschappelijke desintegratie is een van de grootste (veiligheids)dreigingen van de komende jaren. Sandel beschrijft wat nodig is om deze dreiging het hoofd te bieden: een herwaardering van het algemeen belang, een herdefiniëring van ‘maatschappelijke waarde’ en een nieuwe invulling van de meritocratie. Verplicht leesvoer voor politici.
 

Fictie
Empire of Pain - door Patrick Radden Keefe
Indringend portret van de familie Sackler, die medeverantwoordelijk was voor de opioïdencrisis die duizenden Amerikanen verslaafd deed raken aan onder andere Oxycontin. Schaamteloos, corrupt en hyper ambitieus gingen de Sacklers letterlijk over lijken om hun fortuin te maken. Dit boek werpt relevante vragen op over de rol van Big Pharma in relatie tot volksgezondheid – vragen die middenin een pandemie urgenter zijn dan ooit.
 

Non-fictie
A Short History of Russia: How the World’s Largest Country Invented Itself, from the Pagans to Putin - door Mark Galeotti
Je verdrinkt nog wel eens in dikke boeken over Rusland. Dat is niet het geval in deze vlot geschreven korte geschiedenis, die je beter in staat stelt patronen te ontwaren, zoals het eeuwige (en actuele) dilemma ‘how to modernise while maintaining state power’.
 

Fictie
Troy: Our Greatest Story Retold - door Stephen Fry
Troje heeft bestaan, maar de epische gedichten van Homerus (bestond hij wel?) over de strijd met de Grieken (was die er wel?) zijn natuurlijk grootse fictie; vaardig, erudiet en geestig naverteld door Fry die eerder Mythos en Heroes publiceerde.

 

Non-fictie
I alone can fix it - door Philip Rucker en Carol Leonnig
Must read over de idiotie van Donald Trump (met als toetje natuurlijk Peril van Woodward en Costa – zie later in deze lijst). Belangrijkste les is mijns inziens de beschrijving van de transitie tussen 4 november 2020 en 20 januari 2021, en de bestorming van het Capitool. We zijn nog meer door het oog van de naald gekropen dan we dachten: China werd op het dieptepunt opgebeld met de (geheime) verzekering dat de losgeslagen president tot 20 januari geen kernoorlog zou ontketenen.
 

Fictie
De Jaren - door Annie Ernaux
Het boek is al in 2008 verschenen, maar de Nederlandse vertaling pas vorig jaar, welke ik in 2021 las. Een prachtige poging om herinneringen te ‘redden’, niet larmoyant maar een doordachte terugblik door een intelligent, ouder persoon.

 

Fictie
Het Pilgrim Fathers Complot - door Jeroen Windmeijer
In de categorie lezen over de steden die je niet meer bezoekt met Covid-19: boek 1. Over het mooie Leiden waar een moord wordt gepleegd en de link wordt gelegd met de Pilgrim Fathers die vanuit Leiden naar de Verenigde Staten afreisden in de Gouden Eeuw.

Fictie
Portobello - door Ruth Rendell
In de categorie lezen over de steden die je niet meer bezoekt met Covid-19: boek 2. Over het prachtige Londen/ Notting Hill met aandacht voor de verschillende klassen in de Engelse maatschappij, inbraak, moord, toevallige ontmoetingen en onbenullige verslaving.

 

Non-fictie
Revolusi - door David van Reybrouck
Een prachtig relaas over de onafhankelijkheid van Indonesië. Een boek dat ik graag met mijn grootvader had willen bespreken.

Fictie
Just Like You - door Nick Hornby
Een vermakelijke en geestige roman tegen de achtergrond van het Brexit-referendum. Neemt niet alleen ‘Brexiteers’ maar ook zelfgenoegzame ‘Remainers’ op de hak.


 

Non-fictie
Klara and the Sun - door Kazuo Ishiguro
Prachtige futuristische roman die de vraag stelt wat het is om wel en net-niet mens te zijn. We zien de wereld vanuit het gezichtspunt van Klara, een menselijke robot en de ‘kunstmatige vriendin’ van Josie. Is Klara werkelijk in staat tot liefde en loyaliteit? En wat voor liefde en loyaliteit is dat dan?

Fictie
The Ambassadors - door Robert Cooper
Een bijbel voor elke diplomaat – in omvang en klasse – boordevol anekdotes en analyse van ‘diplomatie van Machiavelli tot de moderne tijd’. Geen volledige geschiedenis, en juist daarom lekker leesbaar: als losse verhalen over de mannen (jawel, helaas veelal mannen) achter staatsmanschap en over hoe zij de geschiedenis vormgaven.
 

Non-fictie
These Truths - door Jill Lepore
Extra relevant naar aanleiding van de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2020 en de gebeurtenissen op 6 januari 2021. These Truths is ten opzichte van de Big Steal/Big Lie relevant en inzichtelijk. En tegelijk pijnlijk.

Non-fictie
Peril - door Bob Woodward en Robert Costa
Wat gebeurde er in het Witte Huis in de dagen voorafgaand aan en na de bestorming van het Capitool op 6 januari 2020? Dit boek geeft een inkijk in de laatste maanden van het Trump-presidentschap, de verkiezingswinst van Joe Biden en de corona-aanpak te midden van een extreem gepolariseerd Amerikaans politiek klimaat.
 

Fictie
V2 - door Robbert Harris
Een historische roman – of liever: thriller – over het Duitse V2-raketprogramma. Extra interessant is dat het verhaal zich voor een belangrijk deel vlak bij Instituut Clingendael afspeelt, in de Scheveningse duinen en het Haagse Bos van waaruit veel V2-raketten op het noorden van Engeland werden afgevuurd.

 

Non-fictie
Revolusi - door David van Reybrouck
Knap hoe de schrijver de Indonesische geschiedenis weer opnieuw laat beleven met nieuwe inzichten en waarschijnlijk de laatste kans om nog ooggetuigen te laten spreken. Van Reybrouck beschrijft op een zeer leesbare manier het perspectief van zowel de Indonesiërs als de Nederlanders en plaatst dit heel goed tegen de internationale context.
 

Fictie
Schilderslief - door Simone van der Vlugt
Het boek neemt je mee in een meeslepend verhaal uit de 17e eeuw. Het leven in Amsterdam uit die tijd trekt aan je voorbij. Rembrandt wordt op een andere manier weggezet en hoewel dit een roman is, heeft de schrijver toch uitstekend gebruikgemaakt van feitelijke bronnen.

 

Non-fictie
Maar dat mag je niet zeggen: De nieuwe generatie radicaal- en extreemrechts - door Nikki Sterkenburg
Sterkenburg maakt iets heel knaps: een doorwrocht portret van de vele gezichten van extreemrechts, onderzocht met gelijke delen empathie en kritische distantie. Verplichte kost voor iedereen die bang is maar niet weet waarvoor.

Fictie
De fabriek van klootzakken - door Chris Kraus
Het verhaal van twee Duits-Baltische broers die na de Russische Revolutie carrière maken bij de SS, en na de Tweede Wereldoorlog net zo makkelijk bij de BND en de CIA aan de slag gaan. Een echt Europees epos, dat aantoont: geschiedenis is gerommel.
 

 
Non-fictie
De aanslag die onze levens veranderde - door Bahram Sadeghi
Een unieke wijze om te vertellen wat de impact van een aanslag is op nabestaanden, op de familie van de dader en op Bahram en zijn medevluchtelingen uit Iran die anders nooit in Nederland zouden zijn aangekomen. De menselijke kant van een aanslag prachtig verwoord.

Fictie
The Constant Rabbit - door Jasper Fforde
Een science fiction satire vol woordgrappen, verwijzingen naar populaire cultuur en tegelijkertijd een harde kijk op discriminatie, racisme en medeplichtigheid. Een grappig, hilarisch, pijnlijk en mooi boek waar nog lang over nagedacht en gesproken kan worden.
 

 
Non-fictie
Belaagd Paradijs: Een geschiedenis van Georgië - door Marc Jansen
Een erg prettig leesbare en complete beschrijving van de rijke en bewogen geschiedenis van het land Georgië. Wanneer je het al eens hebt bezocht of wilt bezoeken, kent van Wie is de Mol, of simpelweg geïnteresseerd bent in de geschiedenis van een bijzonder land op de grens van Europa, Azië en het Midden-Oosten, is dit beknopte boekje onmisbaar. Verwacht geen diepgravende anekdotes, maar grote geschiedenis in sneltreinvaart.