Trumps NDS en de terugkeer van het interstatelijk conflict

Sinds het einde van de Koude Oorlog – maar in het bijzonder sinds de terroristische aanslagen in New York en Washington op 11 september 2001 – domineert het intrastatelijk conflict op het wereldtoneel. Enkele voorbeelden hiervan zijn Somalië, Kosovo, Afghanistan, Irak, de Centraal-Afrikaanse Republiek en Syrië. Vaak is hier sprake van falende of fragiele staten. De meeste van deze conflicten zijn tevens langdurig van aard. Deskundigen verwachten dat door ontwikkelingen als bevolkingsgroei, klimaatverandering en sektarisch of etnisch extremisme  dit type conflicten zich in de toekomst zal blijven voordoen.

Niettemin is de laatste jaren in de discussie rondom veiligheid in toenemende mate ook weer sprake van het interstatelijk conflict en van de terugkeer van de geopolitiek. De Russische annexatie van de Krim en de Chinese aanleg van kunstmatige eilanden in de Zuid-Chinese Zee spreken hier voor zich.

De recent verschenen Amerikaanse ‘National Defense Strategy’ (NDS) is representatief voor deze trend. Het document noemt dan ook de rivaliserende mogendheden China en Rusland, boven die van terrorisme, als voornaamste dreigingen. Belangrijk motto van het qua toonzetting agressieve document is ‘concurreren, afschrikken en winnen’.

De NDS is in feite de invulling van de militaire component van de in december jl. verschenen ‘National Security Strategy’. Het document draagt duidelijk het stempel van minister van Defensie James Mattis, bijgenaamd ‘de oorlogsmonnik’. De NDS zal op haar beurt leiden tot de ‘National Military Strategy’, die vervolgens richting zal geven aan meer gespecialiseerde planningsdocumenten, die de niveaus van de strijdkrachten vaststellen en prioriteiten stellen voor de verschillende denkbare scenario’s van inzet. De NDS benadrukt ook heel rationeel het belang van diplomatie, dat gesteund wordt door sterke, gevechtsklare militaire strijdkrachten.

Veel aandacht wordt in het bijzonder aan technologie besteed. Zo wordt geconstateerd dat de voorsprong van de Verenigde Staten op Rusland en China op dit gebied is geslonken. We moeten hierbij dan denken aan de komst van geavanceerde A2/AD (anti-access/anti-denial)-wapensystemen van Rusland en China ter bescherming van hun toenaderingswegen en hun territoria.

Belangrijk motto van het qua toonzetting agressieve document is ‘concurreren, afschrikken en winnen’

De NDS stelt dat aan de periode van strategische atrofie, ontstaan door de defensiebezuinigingen van de afgelopen jaren, een einde zal (moeten) komen. Wat dat betreft is de strategische benadering die in de NDS domineert, een verstandig traject om de erosie een halt toe te roepen. Het document verkondigt dan ook dat het moderniseren van wapensystemen de voorkeur verdient boven het investeren in de groei wat betreft militair personeel en wapenplatforms.

Verheugend is dat na de oorspronkelijke isolationistische toonzetting van president Trumps toespraken, de nieuwe strategie het belang van bondgenootschappen en partners benadrukt. De NDS geeft daarbij prioriteit aan de Indo-Pacific region, de NAVO en het Midden-Oosten. De NAVO is dus blijkbaar minder ‘achterhaald’ dan Trump aanvankelijk verkondigde.

Een van de overige hoekstenen van de NDS is de hervorming van het Pentagon. Voormalig minister van Defensie, Robert Gates, placht te spreken over de “rivier van geld” die onder het Pentagon stroomde en die hij onder controle wilde brengen. De belangrijkste vraag voor Mattis en zijn plaatsvervanger, Patrick Shanahan, is wat zij anders denken te doen om succesvol te zijn, daar waar velen vóór hen faalden. Het Congres heeft hier een sleutelrol te vervullen. Defensie kan vooral in samenwerking met het Congres tot meer efficiëntie komen. Zo ligt de al dan niet goedkeuring van het sluiten van overtollige bases in handen van het Congres. Bekend is echter dat zowel Senatoren als leden van het Huis van Afgevaardigden vaak het belang van hun staat of district laten prevaleren boven het belang van Defensie.

De werkelijke uitdaging voor Defensie is de financiële middelen te verkrijgen, alsmede de maatregelen te nemen teneinde de ambitie van Mattis met de NDS te verwezenlijken, te weten “verandering na te streven op veelbetekenende schaal”. Om werkelijk succesvol te zijn, zal Mattis dus met het gepolariseerde Congres een doorbraak moeten bewerkstelligen op het gebied van Defensie. Zo bestaat er nog geen consensus over de financiering van de begroting voor Fiscaal Jaar 2018 (1 oktober 2017 – 30 september 2018).

Resumerend verdient de NDS grotendeels positieve kritiek, en wel voor de duidelijke analyses van de strategisch problemen, voor het vaststellen van prioriteiten en voor het formuleren van een bescheiden set aan manieren om de nationale veiligheidsdoelen van de Verenigde Staten na te streven. Het document geeft een duidelijke visie op de huidige uitdagingen voor de Amerikaanse veiligheid, de rollen die militaire macht zullen spelen in de bescherming tegen deze uitdagingen en de prioriteiten voor uitgaven en activiteiten om Defensie te versterken. Zwakke punt blijft dan ook de financiering.