#EP2019: Europese realpolitik in een steeds hechtere Unie

In de aanloop naar de verkiezingen voor het Europees Parlement op 23 mei delen vijf Nederlandse lijsttrekkers hun visie op de Europese Unie en de plaats van Nederland binnen de EU. In deze vijfde aflevering Sophie in ‘t Veld, de lijsttrekker van D66 voor de Europese verkiezingen.

Politiek gaat over macht. Stemmen gaan op, om als Europese Unie het machtsdenken aan te leren. Niet in de laatste plaats de stem van onze premier, zoals in zijn Churchill-lezing in Zürich. Machtsdenken begint en eindigt op ons continent bij onze bereidheid om als Europese landen nader tot elkaar te komen. In een steeds hechtere Unie.

Elke stap in de Europese integratie is immers genomen, omdat die ons sterker maakte. Sterker als economie, als democratische rechtsgemeenschap en uiteindelijk als blok dat onze belangen en onze waarden binnen Europa bestendigt en naar de buitenwereld toe uitdraagt. Europa vergroot onze macht.

De buitenwereld raast verder
Aan al het voorgaande is momenteel behoefte. Aan Europese integratie is momenteel behoefte. Die buitenwereld raast immers verder, met of zonder Europa.

Nu zijn nog er vier Europese lidstaten onder de acht grootste economieën ter wereld. Binnen twintig jaar zal alleen Duitsland daar nog toe behoren. Met de economische opgang van andere grootmachten krijgen we ook hun waarden en wereldbeeld mee. Willen we de fundamenten van onze maatschappij behouden, dan moet de politiek anders.

Het anachronisme dat nationale soevereiniteit steeds meer is, komt grote private spelers goed uit

Des te meer als we greep willen houden op grote private spelers die onze markt – en steeds meer ook onze levens – beheersen. Vandaag is maar 2% van de wereldwijde waarde van digitale platforms in Europese handen. De marktwaarde van Google, Microsoft en Amazon is van dezelfde orde van grootte als het Nederlands Bruto Nationaal Product. Apple is groter dan Nederland. Deze categorie bedrijven kan nationale regeringen tegen elkaar uitspelen. Voor hen is een nationale belastingdienst een gelijkwaardige partner, waar je voordelige deals mee sluit. Europa kan wel tegengewicht bieden. Apple krijgt van een land als Ierland gedaan wat het wil, maar het betaalt wél een miljardenboete van de Europese Commissie. Ook zou je Unilever als voorbeeld kunnen noemen. Het anachronisme dat nationale soevereiniteit steeds meer is, komt hen goed uit. Maar met Europa hebben ze het lastig.

Kiezers verlangen dat we weer greep krijgen op de wereld. Ze zijn helemaal niet tegen Europa, als het hen duidelijk is dat eerlijke belastingen, een digitale rechtsstaat, gecontroleerde handel of belangrijke klimaatdoelstellingen net haalbaar worden dankzij – en alléén dankzij – Europese samenwerking. En ze beseffen sinds Brexit, Trump en Orbán, meer dan tevoren dat hun rechten en vrijheden in Europese context beter gegarandeerd zijn; dat de democratie en de rechtsstaat hén sterker maken, via de Europese grendels daarop.

De onmacht is politiek
Migratie is een voorbeeld: de huidige migratiedruk is perfect op te vangen, zeker voor het meest welvarende continent met de best georganiseerde staatsinstellingen ter wereld, ooit. We hadden een crisis in 2015, toen het Syrische conflict een dieptepunt kende en smokkelaars hun model ontwikkeld hadden. De instroom van irreguliere migranten is echter snel weer gedaald, en ligt momenteel 93 percent onder de piek van toen! De chaos sindsdien is ingebeeld. De onmacht is georganiseerd. Er liggen voorstellen op tafel om alle facetten van asiel- en migratiebeleid te stroomlijnen, met eenvormige procedures, aanpak van opvang en integratie, samenwerking voor grensbewaking. Een effectief en menselijk asiel- en migratiebeleid is binnen handbereik – maar nationale regeringen willen er niet van weten. Dat is het eerste werk van de komende legislatuur.

Een Europa dat politiek orde op zaken heeft, kan ook internationaal de rug rechten

Gecontroleerde arbeidsmigratie is een sleutelelement: je krijgt illegale migratie alleen maar onder controle als je legale kanalen aanbiedt, en zo mensen aantrekt die speciaal voor onze arbeidsmarkt geselecteerd zijn. Het aantal openstaande vacatures in Europa staat op het hoogste niveau ooit. Zowel naar specifieke, technologische profielen als naar laaggeschoolde profielen in de bouw- en horecasector is de vraag groot. In Nederland gaat het om 260.000 vacatures die niet ingevuld raken. Constructieve en circulaire migratie kan dat helpen oplossen – en de onhoudbaar negatieve sfeer rond migratie in het algemeen helpen keren. Een Europa dat politiek orde op zaken heeft, kan ook internationaal de rug rechten.

Buitenland- en defensiebeleid
De veto's in buitenlands beleid zijn achterhaald. Nu de globale machtsspelletjes weer helemaal terug zijn – the Great Game – is Europa vaak niet meer dan het zoveelste stiekeme slagveld voor Russische, Chinese of Amerikaanse meesterstrategen. Onder het mom van nationale soevereiniteit, laat een lamlendig Europa zich stilaan van de kaart vegen.

Ons pleidooi voor een Europees leger hoort daarbij. Ook daar wordt veel mist over gespuid – alsof 'Europa plots gaat beslissen waar onze jongens naartoe gaan'. Maar een leger doet wel meer dan soldaten naar Afghanistan sturen, en de realiteit van ons defensieapparaat is nog onzinniger. De EU-lidstaten geven samen 45 percent zoveel uit aan defensie als Amerika, maar behalen daarmee zo'n 10 percent van de operationele capaciteit. We investeren vier keer zoveel als Rusland, maar ik verwed er geen euro op wie zou winnen als het ooit tot een conflict komt. De aanpak van hybride- en cyberaanvallen staat in de kinderschoenen.

De Europese versnippering qua defensie en veiligheid is onverantwoord, onzinnig en, in een gevaarlijke wereld als die van vandaag, onhoudbaar. Op de korte termijn werken we naar een gezamenlijke aankoop en onderhoud van materieel toe, aan het opzetten van gezamenlijke opleidingen en trainingen, om zo het momentum in gang te zetten waaruit een doorgedreven specialisatie en integratie onder legers groeit.

Europese troeven
Europa heeft nog steeds enorme troeven. Wie van buiten naar de Europese Unie kijkt, kan alleen maar van dromen van onze welvaart, onze vrijheid en onze samenhang. Zij geloven wél in de manier waarop wij onze problemen en conflicten oplossen.

Het probleem is politiek. Als onze politici het zelfvertrouwen en het verantwoordelijkheidsbesef om problemen aan te pakken hervinden, is ook de Europese onmacht te overstijgen.