"Nee" voor Albanië & Noord-Macedonië is strategische blunder
13 Nov 2019 - 14:51Nikola Dimitrov, de Noord-Macedonische minister van Buitenlandse Zaken, vergeleek onlangs de Europese Unie met een vuurtoren. Door het licht aan te laten, moedigen we politieke moed en vooruitgang aan. De Franse president Macron heeft echter besloten om de vuurtoren te sluiten in verband met onderhoud. De blokkade in de Europese Raad om toetredingsonderhandelingen te starten met Albanië en Noord-Macedonië was een strategische blunder.
Dit niet alleen omdat deze landen de nodige hervormingen hadden doorgevoerd, maar ook omdat het geopolitiek de regio verder in de handen van Rusland, China en Turkije duwt. Binnen een week na het Franse veto, tekende Servië een vrijhandelsakkoord met de door Moskou geleide Euraziatische Economische Unie.
De geloofwaardigheid van de EU in de Balkan is tanend. Een grondige hervorming van het uitbreidingsproces kan bijdragen aan herstel. Het beoogd doel moet dan wel het versterken en versnellen van democratische en economische hervormingen in die landen zijn, niet het opwerpen van een nieuwe blokkade voor lidmaatschap.
Het opnieuw uitstellen van de start van onderhandelingen met Tirana en Skopje is zeer slecht gevallen in de regio. Na hernieuwde aandacht in de afgelopen twee jaar vanuit Brussel zijn het dan uiteindelijk toch de Amerikanen die meer invloed hebben in de Balkan. Of levert het meer op om Moskou te bellen?
Dat zijn de vragen die nu gesteld worden. Tien jaar lang kregen achtereenvolgende regeringen in Skopje het groene licht van de Europese Commissie om gesprekken te starten. De grootste horde op de weg was een langlopend conflict met Griekenland over de naam van het land.
Er is geen buitenlandexpert te vinden die zou ontkennen dat Noord-Macedonië er in democratisch opzicht veel beter voor staat dan een paar jaar geleden
Het gesloten Prespa-akkoord tussen de twee buurlanden vergde veel politiek kapitaal en had niet bereikt kunnen worden zonder verdere Europese integratie van Noord-Macedonië in het vooruitzicht. De regering van premier Zaev heeft ook intern broodnodige hervormingen doorgevoerd. Er is geen buitenlandexpert te vinden die zou ontkennen dat Noord-Macedonië er in democratisch opzicht veel beter voor staat dan een paar jaar geleden.
Het is voor mij niet helder wat voor schade het Frankrijk - of Nederland dat zich achter de brede rug van Macron verschuilt - had toegebracht als het startsein was gegeven voor de toetredingsonderhandelingen. Het vergt immers vele jaren voordat 35 onderhandelingshoofdstukken kunnen worden gesloten en elk EU-land kan bij ieder hoofdstuk het proces een halt toeroepen door een veto uit te spreken.Macron kan niet worden verweten dat hij geen visie heeft waar het met de Europese Unie heen moet. Hij pleit al langer voor verdieping van de Europese integratie voordat er sprake kan zijn van verbreding, maar om Albanië en Noord-Macedonië hiervoor als drukmiddel te gebruiken is niet fair.
Het eerlijke verhaal is dat verdere uitbreiding van de EU in Frankrijk, net als in Nederland, niet erg populair is. De Franse president voelt de hete adem van Marine Le Pen en haar Rassemblement National in zijn nek en tilt het besluit graag over de Franse lokale verkiezingen in maart 2020 heen. Inhoudelijk gebruikt hij het voorbeeld van Hongarije en Polen als een waarschuwing dat we scherper moeten zijn voor we landen toelaten tot de Europese Unie.
Terecht, er zijn landen de EU binnengekomen waar achteraf gezien politieke elites zich de democratische mores nog niet eigen hadden gemaakt
Daar heeft hij uiteraard een terecht punt. Er zijn landen de EU binnengekomen waar achteraf gezien een deel van de politieke elites zich de democratische mores nog niet eigen had gemaakt. In een hervormd uitbreidingsproces zal hier dus veel meer aandacht voor moeten zijn, maar daar zou Macron ook aan moeten koppelen om de huidige EU-landen jaarlijks te onderwerpen aan een rechtsstaat-monitoring.
Juist door toetredingsonderhandelingen te openen help je Balkan-landen zich verder te ontwikkelen in de richting van democratische, welvarende landen. Dat kan zeker effectiever en grondiger dan in het huidige uitbreidingsproces, waarbij kandidaat-lidstaten onvoldoende prikkels hebben om hervormingen door te zetten en het proces vaak vanuit politieke motieven gesteund of gesaboteerd wordt.
De gestelde hervormingsdoelen moeten voor iedereen duidelijk zijn en objectief getoetst worden. Bij behaalde mijlpalen kan een land bijvoorbeeld (zonder stemrecht) mee proefdraaien op dat Europese terrein. Als een kandidaat-lid er een potje van maakt, kan het ook stappen teruggezet worden in het proces. Dat missen we bijvoorbeeld op dit moment in de onderhandelingen met Turkije.
De kwaliteit van de rechtsstaat en mensenrechten moet, nog meer dan nu het geval is, absolute prioriteit zijn. Daar moet ook de hoogte van de pre-accessiesteun aan gekoppeld worden. Door de succesvolle cohesiefondsen uit te breiden naar kandidaat-lidstaten, kunnen we helpen met investeringen in harde en zachte infrastructuur - een gat waar momenteel de Chinezen gretig induiken.
Misschien dat sommige landen van de westelijke Balkan nog niet klaar zijn voor toetreding tot de EU, maar wij moeten hen wel aanmoedigen
In het Europees Parlement is er een groot draagvlak voor uitbreiding met de landen van de westelijke Balkan. Dat wil niet zeggen dat deze landen er al klaar voor zijn, maar wij moeten hen aanmoedigen om democratische hervormingen door te voeren. Allereerst omdat hun eigen bevolking daarom vraagt. Ten tweede omdat wij ook baat hebben bij vrede en stabiliteit op ons continent.
Nieuwe Orbans en kleine Poetins zie ik ook niet zitten, maar de vraag is of we hen niet juist creëren door onze rug naar deze bevolkingen te keren. De komende maanden zal moeten blijken of de EU de politieke visie heeft om een baken te zijn voor de landen in de Balkan.
1 Comments
Load comments
"NEE" VOOR ALBANIË & NOORD-MACEDONIË IS STRATEGISCHE BLUNDER
Helaas gaat het in genoemd artikel van MEP Piri in de eerste regel al mis. Er bestaat namelijk, zoals het later aangehaalde Prespa Akkoord duidelijk bepaalt, geen "Noord-Macedonische" doch alleen een "Macedonische" BUZA Minister. Minister Dimitrov geeft al geruime tijd, op de website van zijn ministerie, hiertoe nadere tekst en uitleg.
Er schort echter meer aan dit artikel, aangaande materie die ik al enige decennia volg (waaronder opkomst en vervolg van Kabinet Zaev, op dagelijkse basis) zodat ik mij enkele kanttekeningen durf te permitteren.
De WB regio staat zeer zeker onder invloed van de Russische Federatie, China, Turkije, het Midden Oosten etc maar het valt te betwijfelen of het - voor Noord Macedonië en Albanië negatieve - EUCO besluit van 18 oktober jl. deze twee WB landen in de armen van deze externe spelers duwt. De Russen ontberen daartoe de fondsen, de Chinezen investeren wel, doch zeer beperkt en berekend, en de Turken hebben eveneens hun beperkingen die nog meer van toepassing zijn voor het Midden Oosten, terwijl de EU nog altijd de belangrijkste handelspartner voor de WB is (meer dan anderen bij elkaar) en in de WB ook nu nog daar de politieke en democratische focus op blijft gericht, ondanks enkele - reeds gesprongen - proef ballonen rond een "Noorwegen in de Balkan" of een "Mini-Schengen", als geopperd maar snel ook weer verworpen, alternatief voor EU lidmaatschap. Dat blijft daarmee onveranderd strategisch doel, ongeacht of er nu wel of niet een strategische blunder is gemaakt tijdens de Raad van Ministers sessie (EUCO) van 18 oktober 2019.
De geloofwaardigheid van de EU is zeker tanende, maar was dat ook al vóór 18 oktober (onder meer nadat men de Kosovaren tal van 'benchmarks' liet halen, en men in Prishtinë uiteindelijk alles deed wat men vanuit Brusselse zijde verlangde, zelfs gebiedsafstand ten faveure van Montenegro, teneinde de zo sterk en terecht verlangde visa-liberalisatie te verkrijgen, om vervolgens een "Nee" als antwoord van de EU te krijgen. Dit was ruim voordat EU lidstaten "Nee" verkochten aan Albanië en Noord Macedonië, zodat de geloofwaardigheid van de EU al eerder was aangetast dan oktober dit jaar.
Dat Nederland zich hierbij zou verschuilen achter de brede rug van Macron lijkt mij in strijd met de waarheid. Nederland had in diverse - plenaire en Vaste Kamercommissie Europese Zaken - debatten van de Tweede Kamer een helder "Ja, mits" en "Nee, tenzij" beleid ontwikkeld; gaf groen licht voor Noord Macedonië en een rood licht voor Albanië, met heldere toelichting daaromtrent, maar sprak voor Albanië geen veto bij voorbaat uit doch meldde bereid te zijn, indien sprake van geïsoleerde positie, mee te werken aan gezamenlijke standpunten, en liet in het geval van de eerdere voorwaarde - namelijk de Speciale Aanklager (door de auteur voor het gemak weggelaten; inmiddels zit deze aanklager zélf achter slot en grendel en wordt SJO Janeva zélf aangeklaagd vanwege ambtsmisbruik, afpersing etc) - van de EUCO van juni dit jaar nu vallen, zodat wellicht eerder van een objectieve ('strict & fair'/'merit-based') houding kan worden gesproken dan een verschuilen achter Macron. Niet genoemd worden de landen die dat juist wél deden, waaronder Italië en Griekenland, die halsstarrig bleven vasthouden aan de 'koppeling' van Albanië en Noord Macedonië, wetende dat er weliswaar bijna volledige steun onder EU lidstaten was voor de Macedoniërs (niet: Noord Macedoniërs) maar bepaald niet voor de Albanezen. Vasthouden aan deze 'koppeling' staat daarmee gelijk aan een veto voor beide landen. Nederland heeft beide WB landen afzonderlijk op haar merites beoordeeld, en zich zeker niet verscholen achter het Franse staatshoofd.
Nu is het niet mijn opzet om de hele column - paragraaf voor paragraaf - van commentaar te voorzien, maar de stelling dat er "geen buitenlandexpert is te vinden die zou ontkennen dat Noord-Macedonië er in democratisch opzicht veel beter voor staat dan een paar jaar geleden" is pertinent onjuist. Ik kom ze wekelijks tegen in artikelen, via diverse media en sociale media. Critici, waaronder bijvoorbeeld ook de Franse Ambassadeur in Skopje, richten zich al geruime tijd op het gebrek aan hervorming; gebrek aan verzoening; gebrek aan rechtsstaat ontwikkeling, etc en daarnaast juist een toename in georganiseerde misdaad; corruptie; nepotisme, en aanhoudende 'state capture' (zowel politieke controle over staatsinstellingen als vermenging van de 'trias politica') en andere problematiek, zoals de economische ontwikkeling en aanhoudende armoede; 'brain drain', en problematiek op het terrein van gezondheidszorg, onderwijs, milieu (luchtverontreiniging neemt jaar op jaar toe). Persoonlijk zie ik wel vooruitgang, op bepaalde terreinen, al vind ik "veel vooruitgang" lastig te kwalificeren, en mogelijk tamelijk optimistisch ingezet, en wil mij voorts niet het predikaat 'expert' toeëigenen, maar er worden - zowel door de Macedonische burgers als door buitenlandexperts - in voorkomende gevallen wel degelijk vraagtekens geplaatst bij de vooruitgang. Het Kabinet Zaev beloofde van meet af aan meer transparantie; meer verantwoording af te leggen; een 'beter leven en een betere lucht', meer media vrijheid en tal van andere zaken die niet goed van de grond kwamen. Sterker, er kwamen wetsvoorstellen die de vrijheid van meningsuiting (onder het mom van 'fake news' c.q. 'hate speech'-bestrijding, waar ook de Macedonische overheid inmiddels meermaals op is betrapt) zouden beperken indien de Sobranie, het Macedonische Parlement, deze zouden aannemen en nog deze week moest een voorstel dat de vrijheid van vergadering en protest zou beperken schielijk worden ingetrokken.
Kortom, er is m.i. zeker sprake van vooruitgang maar tevens van stagnatie en helaas ook de nodige 'backsliding', met alle oorzaken van dien, zodat er onder buitenlandexperts een tamelijk wisselende beoordeling valt waar te nemen en ik elk geval niet louter en alleen een jubelende toon valt waar te nemen, zoals wordt gesuggereerd.
Er bestaan problemen in de WB regio én binnen EU verband. Terecht wordt verwezen naar lidstaten die snel konden toetreden, maar nog altijd endemische problemen kennen die ook in de WB regio voorkomen - zoals georganiseerde misdaad; corruptie; nepotisme, maar zeker ook 'Rule of Law issues' - en al die problemen verdienen aandacht en oplossing. Macron laat nu een 'non-paper' circuleren en tracht een fundamentele discussie op gang te brengen hoe de EU beter en meer democratisch kan functioneren, en hoe het toetredingstraject beter kan worden ingericht en gehandhaafd (inclusief stappen terug in het proces, of zelfs weer een 'exit'). Tijdens gesprekken deze week, binnen het kader van het 'Paris Peace Forum' heeft het Franse staatshoofd uitgebreid gesproken met WB collega's. Daaruit valt af te leiden dat Macron weliswaar nationale en continentale problematiek wil laten doorklinken in zijn beleid, maar zeker ook oog heeft voor de regionale belangen van de WB6 landen en gezamenlijk wil nagaan hoe ook zij kunnen worden opgenomen binnen de EU zonder dat dit tot aanvullende problematiek gaat leiden. Dat komt mij voor als een ander beeld, en mogelijk een 'andere waarheid' dan hetgeen de auteur schetst over President Macron, het Nederlands beleid ten aanzien van de Westelijke Balkan en de veronderstelde algemene waardering voor 'veel vooruitgang' in Skopje en omgeving.
Add new comment