Back to archive
Author(s):
Challenging world views by our team of spectators

"Nee" voor Albanië & Noord-Macedonië is strategische blunder

13 Nov 2019 - 14:51

Nikola Dimitrov, de Noord-Macedonische minister van Buitenlandse Zaken, vergeleek onlangs de Europese Unie met een vuurtoren. Door het licht aan te laten, moedigen we politieke moed en vooruitgang aan. De Franse president Macron heeft echter besloten om de vuurtoren te sluiten in verband met onderhoud. De blokkade in de Europese Raad om toetredingsonderhandelingen te starten met Albanië en Noord-Macedonië was een strategische blunder.

Dit niet alleen omdat deze landen de nodige hervormingen hadden doorgevoerd, maar ook omdat het geopolitiek de regio verder in de handen van Rusland, China en Turkije duwt. Binnen een week na het Franse veto, tekende Servië een vrijhandelsakkoord met de door Moskou geleide Euraziatische Economische Unie.

De geloofwaardigheid van de EU in de Balkan is tanend. Een grondige hervorming van het uitbreidingsproces kan bijdragen aan herstel. Het beoogd doel moet dan wel het versterken en versnellen van democratische en economische hervormingen in die landen zijn, niet het opwerpen van een nieuwe blokkade voor lidmaatschap.

Het opnieuw uitstellen van de start van onderhandelingen met Tirana en Skopje is zeer slecht gevallen in de regio. Na hernieuwde aandacht in de afgelopen twee jaar vanuit Brussel zijn het dan uiteindelijk toch de Amerikanen die meer invloed hebben in de Balkan. Of levert het meer op om Moskou te bellen?

Dat zijn de vragen die nu gesteld worden. Tien jaar lang kregen achtereenvolgende regeringen in Skopje het groene licht van de Europese Commissie om gesprekken te starten. De grootste horde op de weg was een langlopend conflict met Griekenland over de naam van het land.

Er is geen buitenlandexpert te vinden die zou ontkennen dat Noord-Macedonië er in democratisch opzicht veel beter voor staat dan een paar jaar geleden

Het gesloten Prespa-akkoord tussen de twee buurlanden vergde veel politiek kapitaal en had niet bereikt kunnen worden zonder verdere Europese integratie van Noord-Macedonië in het vooruitzicht. De regering van premier Zaev heeft ook intern broodnodige hervormingen doorgevoerd. Er is geen buitenlandexpert te vinden die zou ontkennen dat Noord-Macedonië er in democratisch opzicht veel beter voor staat dan een paar jaar geleden.

Het is voor mij niet helder wat voor schade het Frankrijk - of Nederland dat zich achter de brede rug van Macron verschuilt - had toegebracht als het startsein was gegeven voor de toetredingsonderhandelingen. Het vergt immers vele jaren voordat 35 onderhandelingshoofdstukken kunnen worden gesloten en elk EU-land kan bij ieder hoofdstuk het proces een halt toeroepen door een veto uit te spreken.Macron kan niet worden verweten dat hij geen visie heeft waar het met de Europese Unie heen moet. Hij pleit al langer voor verdieping van de Europese integratie voordat er sprake kan zijn van verbreding, maar om Albanië en Noord-Macedonië hiervoor als drukmiddel te gebruiken is niet fair.

Het eerlijke verhaal is dat verdere uitbreiding van de EU in Frankrijk, net als in Nederland, niet erg populair is. De Franse president voelt de hete adem van Marine Le Pen en haar Rassemblement National in zijn nek en tilt het besluit graag over de Franse lokale verkiezingen in maart 2020 heen. Inhoudelijk gebruikt hij het voorbeeld van Hongarije en Polen als een waarschuwing dat we scherper moeten zijn voor we landen toelaten tot de Europese Unie.

Terecht, er zijn landen de EU binnengekomen waar achteraf gezien politieke elites zich de democratische mores nog niet eigen hadden gemaakt

Daar heeft hij uiteraard een terecht punt. Er zijn landen de EU binnengekomen waar achteraf gezien een deel van de politieke elites zich de democratische mores nog niet eigen had gemaakt. In een hervormd uitbreidingsproces zal hier dus veel meer aandacht voor moeten zijn, maar daar zou Macron ook aan moeten koppelen om de huidige EU-landen jaarlijks te onderwerpen aan een rechtsstaat-monitoring.

Juist door toetredingsonderhandelingen te openen help je Balkan-landen zich verder te ontwikkelen in de richting van democratische, welvarende landen. Dat kan zeker effectiever en grondiger dan in het huidige uitbreidingsproces, waarbij kandidaat-lidstaten onvoldoende prikkels hebben om hervormingen door te zetten en het proces vaak vanuit politieke motieven gesteund of gesaboteerd wordt.

De gestelde hervormingsdoelen moeten voor iedereen duidelijk zijn en objectief getoetst worden. Bij behaalde mijlpalen kan een land bijvoorbeeld (zonder stemrecht) mee proefdraaien op dat Europese terrein. Als een kandidaat-lid er een potje van maakt, kan het ook stappen teruggezet worden in het proces. Dat missen we bijvoorbeeld op dit moment in de onderhandelingen met Turkije.

De kwaliteit van de rechtsstaat en mensenrechten moet, nog meer dan nu het geval is, absolute prioriteit zijn. Daar moet ook de hoogte van de pre-accessiesteun aan gekoppeld worden. Door de succesvolle cohesiefondsen uit te breiden naar kandidaat-lidstaten, kunnen we helpen met investeringen in harde en zachte infrastructuur - een gat waar momenteel de Chinezen gretig induiken.

Misschien dat sommige landen van de westelijke Balkan nog niet klaar zijn voor toetreding tot de EU, maar wij moeten hen wel aanmoedigen

In het Europees Parlement is er een groot draagvlak voor uitbreiding met de landen van de westelijke Balkan. Dat wil niet zeggen dat deze landen er al klaar voor zijn, maar wij moeten hen aanmoedigen om democratische hervormingen door te voeren. Allereerst omdat hun eigen bevolking daarom vraagt. Ten tweede omdat wij ook baat hebben bij vrede en stabiliteit op ons continent.

Nieuwe Orbans en kleine Poetins zie ik ook niet zitten, maar de vraag is of we hen niet juist creëren door onze rug naar deze bevolkingen te keren. De komende maanden zal moeten blijken of de EU de politieke visie heeft om een baken te zijn voor de landen in de Balkan.

Authors

Kati Piri
Member of the European Parliament (MEP) for the Dutch Labour Party