Back to archive
Author(s):
Challenging world views by our team of spectators

Nieuwe Eurocommissaris een doorbraak in de migratie-impasse?

25 Nov 2019 - 11:53

Vier jaar na het begin van de vluchtelingencrisis wil het nog steeds niet opschieten met de hervorming van het Europese migratie- en asielbeleid. Het recente Frans-Duitse initiatief om Italië en Malta tijdelijk te ondersteunen bij het opvangen van Afrikaanse migranten vond steun bij slechts drie andere lidstaten. Ook Nederland liet begin oktober bij monde van Ankie Broekers-Knol weten niet aan het plan mee te doen. Hoewel een “positief  initiatief”, biedt het akkoord “te weinig perspectief voor een oplossing”, verkondigde de staatssecretaris.1

Weinig perspectief? Het pact is geen panacee, dat zien ook de voorstanders in. Het feit dat het de EU-lidstaten aan voldoende solidariteit ontbreekt om zelfs zo’n kleinschalig plan te ondersteunen (het betreft in zijn totaliteit minder dan 10.000 migranten), geeft echter weinig aanleiding tot optimisme. Hoe zal een meerderheid van lidstaten zich ooit achter een grootscheepse hervorming van het migratiesysteem kunnen scharen?

Ineenstorting van de Turkije-deal die momenteel onder hoogspanning staat, is niet ondenkbaar

Weliswaar zou een nieuwe migratiecrisis de huidige impasse kunnen doorbreken; onder druk wordt alles immers vloeibaar. Ineenstorting van de Turkije-deal die momenteel onder hoogspanning staat, is niet ondenkbaar. Een dergelijke crisissituatie is alleen verre van ideaal en brengt het risico van een nieuwe rechts-populistische opleving met zich mee.

Wellicht biedt de aanstaande wisseling van de wacht in Brussel mogelijkheden. Een nieuwe Europese Commissie met een vers mandaat, vernieuwde beleidsprioriteiten en frisse gezichten zou de politieke verhoudingen kunnen kantelen. Waar het team van Jean-Claude Juncker naar eigen zeggen “politieker” opereerde dan dat van zijn voorganger Barroso, belooft de inkomende Commissie van Ursula von der Leyen “geopolitieker” te handelen.

Op migratiegebied wordt de nieuwe Eurocommissaris voor Binnenlandse Zaken, de Zweedse Ylva Johansson, de belangrijkste figuur. Samen met de vicevoorzitter voor de 'Europese manier van leven', de Griek Margaritis Schinas, zal zij de migratieportefeuille beheren. Wie is deze Zweedse sociaaldemocrate?

Johansson is een in de wol geverfde politica die bekendstaat als competent bestuurder en sluwe onderhandelaar. Ze is een sociaaldemocratische partijtijger die haar strepen verdiend heeft op het terrein van sociaal beleid.

Het meest recentelijk was Johansson minister van Werkgelegenheid en Integratie, eerder was ze verantwoordelijk voor scholen en zorg. Verwacht werd daardoor dat zij – mede vanwege de Zweedse belangstelling voor de “sociale pijler” van de Unie (tot stand gekomen in Gotenburg in 2017) – de portefeuille sociale zaken zou bemachtigen. Die kwam desondanks toe aan haar Luxemburgse ambtsgenoot (en politiek familielid) Nicolas Schmit.

Migratie stond echter ook hoog op het verlanglijstje van Zweden, dat zich graag laat voorstaan op het recordaantal vluchtelingen dat het land in 2015 opnam.

Zo vaak antwoordde Johansson dat ze later “zou terugkomen” op een vraag tijdens haar ondervraging door het Europees Parlement dat ze tot “comeback-commissaris” werd gedoopt

Ondanks de hoge verwachtingen stelde Johansson teleur tijdens haar ondervraging door het Europees Parlement. Haar visie op het migratievraagstuk bevatte weinig concrete oplossingen. Johansson antwoordde zelfs zo vaak dat ze later “zou terugkomen” op een vraag, dat de Europarlementariërs haar tot “comeback-commissaris” doopten.

Een hoofdredacteur in kwaliteitskrant Dagens Nyheter typeerde haar antwoorden als “Zweedse holle frasen".2  Zelf verdedigde Johansson haar opstelling door erop te wijzen dat ze geen voorbarige beloftes kon maken, maar eerst het gesprek met de individuele lidstaten wilde aangaan. Dat stelde de ondervragers niet tevreden, dus moest Johansson extra schriftelijke vragen beantwoorden. Haar reactie daarop voldeed; de benoeming werd alsnog bevestigd.

Wat kunnen we concreet van deze nieuwe commissaris verwachten? Om te beginnen heeft Johansson rust beloofd: de eerste 100 dagen van haar mandaat zal ze géén nieuwe voorstellen doen om het migratievraagstuk op te lossen. In plaats daarvan is ze voornemens haar ministeriële (onderhandel)ervaring te gebruiken om de patstelling tussen de lidstaten te doorbreken.

Ondertussen heeft inkomend commissievoorzitter Von der Leyen Johansson opgedragen een “nieuw pact voor migratie en asiel” te ontwikkelen. Zo’n akkoord moet legale migratie mogelijk maken, de asieldruk eerlijk verdelen, terugkeer verbeteren en de Europese buitengrenzen versterken. Maar hoe zal dat plan er concreet uitzien?

Één van de meest besproken oplossingen, een Europees quotum voor de opname van vluchtelingen, lijkt even kansloos als in de afgelopen jaren

Het hervormen van de Dublin-conventie, die de behandeling van asielaanvragen in de EU regelt, behoort tot de prioriteiten van Johansson. Één van de meest besproken oplossingen (gewenst door de Zweedse regering waarvan Johansson deel uitmaakte) – het instellen van een Europees quotum voor de opname van vluchtelingen – lijkt echter nog even kansloos als in de afgelopen jaren.

In Centraal-Europa is de weerstand tegen een quotumsysteem nog altijd groot, zo bevestigen ook de recente verkiezingsuitslagen in Polen. Bovendien ontbreekt het ook andere lidstaten aan enthousiasme.

Johansson zag echter wel heil in een ander initiatief: uitgerekend het pact van Parijs en Berlijn om asielzoekers vanuit Italië en Malta te herplaatsen. Ze noemde het een “stap vooruit” die blijk geeft van de “bereidheid van lidstaten om samen te werken.”3

Die bereidheid is toch ernstig beperkt gebleken. Als zulke concrete voorstellen de Europese migratie-impasse voorlopig niet kunnen doorbreken, zal veel afhangen van Johanssons onderhandelingsvaardigheden. Het is te hopen dat ze haar reputatie in de Europese praktijk kan waarmaken.

 

Deze column was de winnende bijdrage in onze studentencolumnwedstrijd, en is geschreven door Sven Schreurs. Sven volgt de onderzoeksmaster Moderne Geschiedenis & Internationale Betrekkingen aan de Rijksuniversiteit Groningen en liep stage aan de Nederlandse ambassade in Stockholm. Zijn interesse gaat uit naar (Noord-)Europese politiek, de geschiedenis van sociaaleconomisch en buitenlands beleid, en politieke ideologie.

Authors

Student column
Winning student column