Back to archive
Author(s):
Challenging world views by our team of spectators

Corona in Latijns-Amerika: een tikkende tijdbom

25 Mar 2020 - 08:31

Latijns-Amerika bleef de corona-ellende lang bespaard. Terwijl in Europa de eerste doden vielen, waren veel landen in de regio - officieel - nog virusvrij. Nu het aantal besmettingen ook in Latijns-Amerika explodeert, rijst de vraag hoe de regio het probleem het hoofd gaat bieden. Het gezondheidsstelsel, de economie noch de democratie is op een crisis als deze voorbereid.

De eerste reacties op de coronapandemie waren divers. Sommige leiders reageerden – gewaarschuwd door de horrorbeelden uit Italië en Spanje – opmerkelijk snel. Toen er nog maar enkele tientallen besmettingen waren, sloten Peru en Argentinië de grenzen. Later volgden ook Colombia, Bolivia en Ecuador. In Argentinië zijn duizenden mensen opgepakt die zich zonder urgente reden op straat begaven.

In schril contrast daarmee staat de respons van de twee grootste landen: Mexico en Brazilië. De Braziliaanse president Jair Bolsonaro deed de epidemie aanvankelijk af als een verzinsel van de media en schudde provocatief handjes tijdens manifestaties voor zijn regering. Sinds leden van zijn eigen hofhouding besmet zijn, neemt hij het probleem serieuzer. Ronduit verbijsterend is de passiviteit van de Mexicaanse president Andrés Manual López Obrador, die nog altijd in de ontkenningsfase lijkt te zitten en de mensen voorhoudt dat “eerlijkheid” de beste bescherming geeft tegen besmetting.

De rest van het volk moet het doen met openbare ziekenhuizen waar in extreme gevallen niet eens water is om handen te wassen, laat staan IC-afdelingen met beademingsapparatuur zijn

De relatief snelle reactie van de meeste andere leiders komt voort uit de wetenschap dat hun landen nauwelijks zijn voorbereid op een crisis als deze. In een continent waar in normale tijden het gezondheidssysteem al uiterst precair is, de economische ongelijkheid groot is en wantrouwen jegens de overheid als het ware in de genen zit, ligt een economische, humanitaire, en uiteindelijk ook politieke ramp op de loer.

De eerste coronabesmettingen kwamen via de elite, die terugkwam van verre reizen uit China en Italië, en die kon vertrouwen op goed uitgeruste privéklinieken. De epidemie verspreidt zich nu echter onder de rest van de bevolking; die het moet doen met openbare ziekenhuizen waar in extreme gevallen niet eens water is om handen te wassen, laat staan IC-afdelingen met beademingsapparatuur zijn.

In Venezuela – waar zich in de ziekenhuizen zonder corona al danteske taferelen afspeelden – of in Mexico – dat al een medicijntekort had – moeten grote hoeveelheden slachtoffers worden verwacht zodra de epidemie vordert. De enorme economische ongelijkheid helpt daarbij niet. In een werelddeel waar een derde van de bevolking in armoede leeft, opeengepakt in overbevolkte volkswijken, verspreidt een virus zich ook onder binnenblijvers.

Quarantaine, winkelsluitingen en het stilvallen van fabrieken heeft in een regio zonder financiële vangnetten direct gevolgen

Economisch gezien is het vooruitzicht ook dramatisch. Quarantaine, winkelsluitingen en het stilvallen van fabrieken heeft in een regio zonder financiële vangnetten direct gevolgen. Voor straatverkopers en dagloners betekent een dag zonder werk een dag zonder eten. Macro-economisch is er ook nauwelijks een buffer. Argentinië kampt met enorme inflatie en Brazilië hinkt aan tegen een recessie, waar Venezuela al in zit. De miljarden die in Europa beschikbaar komen om de economie te redden, zullen voor Latijns-Amerika moeten worden opgehoest door internationale kredietverstrekkers, ergo verstikkende bezuinigingsmaatregelen op sociale uitgaven.

Dit alles kan in Latijns-Amerika gemakkelijk leiden tot politieke onrust. Hoe fragiel de politieke stabiliteit in de regio is, bleek een half jaar geleden uit volksopstanden in onder meer Colombia, Bolivia, Chili en Ecuador. In Bolivia kwam de rust terug met het besluit tot nieuwe presidentsverkiezingen, maar die zijn nu wegens de coronacrisis met onbepaalde tijd uitgesteld. In Chili is de stemming over een grondwet, ook al een compromis, uitgesteld.

Deze week al protesteerden burgers in Brazilië vanuit hun ramen tegen Bolsonaro, wiens coronabeleid volgens sommige commentaren zijn einde kan inluiden. Massale straatprotesten zijn vooralsnog – om evidente redenen – niet aan de orde. Maar de dreiging ervan hangt als een donkere wolk boven Latijns-Amerika.

Authors

Edwin Koopman
Latijns-Amerika journalist en analist voor VPRO Bureau Buitenland, Trouw en Elsevier en auteur van "De Oliekoning" over de revolutie in Venezuela