Nieuw Verschenen: over internationale drugshandel en andere boeken

Historicus Joris Kreutzer bespreekt de meest opvallende, interessante, nieuw verschenen boeken op het gebied van de Internationale Betrekkingen. Met deze keer boeken over de jihadistische ideologie, de Amerikaanse strijd tegen terreur, de rol van steden in de wereldpolitiek en de internationale drugshandel.

Er zijn de afgelopen jaren weinig onderwerpen geweest die meer aandacht hebben gekregen dan het wereldwijde jihadisme. Er is veel gezegd en geschreven over het gedrag van jihadisten, maar de ideologie is onderbelicht gebleven. De opkomst van ISIS en het extreem gewelddadige conflict in Syrië onderstreept de noodzaak voor een genuanceerde en juiste analyse van de jihadistische ideologie.

In dit boek beschrijft de Britse onderzoeker op het gebied van radicalisering Shiraz Maher de intellectuele fundamenten van het salafistisch jihadisme, vanaf het ontstaan in de bergen van Afghanistan in de jaren ’80 via de aanslagen van de jaren ’90 tot het tijdperk na ‘9/11’. Maher vertelt het verhaal van een utopische en pragmatische krijgersdoctrine die vaak moeite heeft de idealistische theorie in evenwicht te brengen met de harde praktijk, een probleem waar veel utopische ideologieën last van hebben.

Op 12 september 2001 gaf president George W. Bush de Amerikaanse Procureur-Generaal de taak om verdere terroristische aanslagen te helpen voorkomen. Vanaf die dag kreeg het ministerie van Justitie een centrale rol in de strijd tegen terreur. De regering achtte bepaalde activiteiten, zoals spionage op haar eigen burgers, opsluiting voor onbepaalde tijd en foltering, noodzakelijk om de War on Terror te kunnen winnen. Het ministerie van Justitie werd geacht een juridische basis te geven aan activiteiten, die voorheen als ondenkbaar golden of zelfs illegaal waren. Sommige van deze activiteiten werden in het openbaar goedgekeurd, maar de meeste kregen de goedkeuring door het ministerie in het geheim.

Met het aantreden van president Obama verwachtten velen een kentering in deze situatie. Maar de nieuwe regering merkte dat veel van deze maatregelen lastig om te buigen waren en sommige van de maatregelen werden nog steeds noodzakelijk geacht. Onder de nieuwe president nam het aantal gerichte executies enorm toe, het spioneren op eigen burgers ging onverminderd door en ook pogingen de ondervragingsmethoden te hervormen, brachten weinig verbetering.

Hoe is dit ontstaan? Karen J. Greenberg, juridisch expert op het gebied van terrorismebestrijding, onderzoekt het. Zal het Amerikaanse juridische bestel de compromissen die ze heeft gedaan uit naam van terreurbestrijding ooit te boven komen? Greenberg onderzoekt hiervoor onder meer de rol van de Patriot Act, militaire tribunalen, Guantánamo Bay en de onthullingen van Edward Snowden. Ze stelt dat in de strijd tussen veiligheid en vrijheid het recht het slachtoffer is geworden.

Steden spelen een steeds belangrijker rol in de wereldpolitiek. Dat zien we in academisch onderzoek naar internationale betrekkingen echter niet terug; daar spelen steden vaak een ondergeschikte rol. Dit is een opmerkelijk gemis dat wordt verklaard door een klassieke focus op de rol van de staat, waarin de stad ondergeschikt wordt gemaakt aan de belangen van de staat; bovendien ontbreekt een analytisch raamwerk waarbinnen de invloed van steden onderzocht kan worden.

In deze bundel, samengesteld door Simon Curtis, onderzoeken diverse experts de veranderende rol van steden in de internationale betrekkingen. Zij doen dat aan de hand van diverse case studies naar bijvoorbeeld de financiële macht van steden, de plaats van steden in nationale veiligheid, het samenwerken van steden op het gebied van milieukwesties, grensoverschrijdende stedelijk regio’s en burgemeesters als spelers op het wereldtoneel.

De centrale stelling van The Power of Cities in International Relations is dat de relatie tussen de stad en de staat fundamenteel is veranderd en dat door structurele veranderingen in de wereldpolitiek steden een steeds belangrijker rol zullen spelen.

De strijd tegen de internationale drugshandel wordt vaak als een oorlog gezien. Maar in de analyses over deze strijd wordt vaak vergeten dat de drugshandel een industrie is waar miljarden in omgaan. Tom Wainwright, redacteur van The Economist, beschouwt de internationale drugshandel als een industrie, met een klantenbestand van een kwart miljard mensen en wereldwijde inkomsten van zo’n 300 miljard dollar per jaar. In deze industrie spelen dezelfde kwesties als in elke andere industrie, zoals personeelsmanagement, omgang met de media, fusies en overnames, en research & development.

Wainwright ziet de overeenkomsten tussen drugskartels en legale bedrijven op meerdere gebieden:

• Vraag en aanbod: kartels dwingen de coca-boeren – de leveranciers – om gestegen kosten door vernietigde coca-velden zelf op te vangen.
• Research & development: kartels investeren in onderzoek om de opbrengst van coca-velden te verbeteren. Terwijl er steeds minder coca verbouwd wordt, is de opbrengst per plant steeds groter.
• Overnames en fusies: Het geweld waarmee de diverse kartels elkaar in Mexico bestrijden wordt bijna altijd veroorzaakt doordat het ene kartel wat van het andere wil overnemen.
• Samenwerkingsverbanden: Toen de criminele organisaties in El Salvador gingen beseffen dat de onderlinge gewelddadige strijd slecht voor de omzet was, besloten ze samen te werken in plaats van elkaar te beconcurreren.
• Omgang met de media: kartels hebben vaak één of meerdere woordvoerders wier taak het is het beeld van het kartel in de buitenwereld te controleren. Dit doen ze door journalisten om te kopen of te intimideren. Ook gebruiken ze de media om hun reputatie hoog te houden ten opzichte van hun concurrenten.
• Personeelsmanagement: In de bedrijfstak is sprake van een hoog personeelsverloop. Leden worden vermoord of bevinden zich in de gevangenis. Kartels hebben de oplossing gevonden door de gevangenis te gebruiken om nieuwe leden te rekruteren en te trainen. Zo is er een constante toestroom van nieuwe leden.

Door drugskartels als bedrijven te zien, kan Wainwright in zijn analyse gebruik maken van zowel klassieke economische modellen als moderne bedrijfstheorieën. Hij stelt dat criminelen steeds meer als zakenlieden zijn gaan denken en de kartels als een bedrijf runnen. Politie en justitie moeten hun denken en methodes aanpassen. Zij kunnen de drugskartels het beste bestrijden door meer te denken als economen. Door ze als bedrijven te zien en ook zo aan te pakken, kunnen ze de drugskartels raken waar dat het meest effectief zal zijn, te weten in hun portemonnee.