NL kiest: wel/niet de internationale rechtsorde bevorderen?

In de verkiezingsserie ‘NL kiest: het beste buitenlandbeleid in 5 vragen’ beantwoorden tien prominente partijleden iedere week een wereldpolitieke vraag. In deze slotaflevering aandacht voor artikel 90 van de Nederlandse Grondwet waarin staat dat de regering zich actief moet inzetten voor de bevordering van de internationale rechtsorde. Hoe relevant is deze gelofte nu Realpolitik internationaal aan invloed toeneemt?

Infographic met citaten uit de antwoorden van de tien partijleden. © Steven Siccama 

VVD: André Bosman

Nederland heeft belang bij eerlijke spelregels

Realpolitik is al veel langer een basis van ons politieke denken. Halbe Zijlstra hield in 2015 een pleidooi voor een realistisch buitenlandbeleid, waarin Nederland zich bewust is van de eigen positie en belangen, en ook van de eigen kracht.

In 2016 schreef Han ten Broeke vervolgens het stuk ‘10 vuistregels voor een realistisch buitenlandbeleid’, waarin hij de uitspraak “I’m an idealist without illusions” van John F. Kennedy uitlegde als de essentie van een realistisch buitenlands beleid zoals dat door Nederland gevoerd zou moeten worden.1

Een realistische visie op ons buitenlandbeleid gaat samen met het belang van de internationale rechtsorde. Juist een relatief klein en open handelsland als Nederland heeft belang bij eerlijke spelregels over bijvoorbeeld handel.

Realisme betekent dat we erkennen dat niet iedereen zich aan die spelregels houdt, en dat we dan machtsmiddelen nodig hebben. Realpolitik vraagt dus om duidelijke keuzes, een stevig handelsbeleid en investeringen in defensie om samen met bondgenoten sterk te staan.

PVV: Raymond de Roon

Artikel 90 leest bijna als een grap

Artikel 90 van de Nederlandse Grondwet heeft de belastingbetaler in de loop der jaren ongelofelijk veel geld gekost. Onder het mom van het ‘bevorderen van de internationale rechtsorde’ zijn miljarden besteed aan militaire missies en hulpprojecten in het buitenland.

In de meeste gevallen zonder noemenswaardig resultaat. Het maakbaarheidsdenken dat verweven is met dit artikel botste met grote regelmaat op de – niet Haagse – werkelijkheid in Afrika en het Midden-Oosten.

Het artikel leest zelfs bijna als een grap, als je bedenkt dat de kabinetten Rutte II en III voor tientallen miljoenen euro’s aan steun verleenden aan extremistische groepen in Syrië. Steun van militaire aard die in handen kwam van oorlogsmisdadigers en terroristen.

De gelofte uit artikel 90 van de Grondwet is dus allerminst geloofwaardig, laat staan noodzakelijk. Wat de PVV betreft is het dus een overbodige bepaling waar de Grondwet best zonder kan, alle goede bedoelingen ten spijt.

CDA: Martijn van Helvert

Sterke rechtsorde maakt de wereld velliger

Het ‘America First’-beleid van de Verenigde Staten, Xi Jinpings grimmige machtspolitiek en het Russische optreden in Oost-Europa hebben de internationale rechtsorde de afgelopen jaren flink onder druk gezet. Dit spel der grootmachten pakt doorgaans ongunstig uit voor kleinere landen die minder goed in staat zijn machtspolitiek te voeren, zoals Nederland.

Om niet door het strategisch machtsdenken van de groten der aarde te worden vermorzeld, is het voor Nederland van belang om ons te blijven inzetten voor het behoud van het internationaal recht en goed functionerende internationale instellingen.

Een sterke rechtsorde maakt de wereld stabieler en velliger, wat gunstig is voor de Nederlandse handel en buitenlandse investeringen. Daarom moet het bevorderen van een goed functionerende internationale rechtsorde een integraal onderdeel blijven van het Nederlandse en Europese buitenlandbeleid.

D66: Salima Belhaj & Sjoerd Sjoerdsma

Juist waarden zijn onze belangen

Realpolitik staat vaak voor onze harde belangen, zoals veiligheid of lucratieve handelscontracten. Het idealisme wordt dan als ons ‘geheven vingertje’ geportretteerd. Zo worden Realpolitik en idealisme als tegengestelde ambities gepresenteerd.

Maar juist de waarden die ten grondslag liggen aan het internationale stelsel zijn onze belangen, alleen op een veel fundamenteler niveau dan een incidentele exportdeal. Nederland is gebaat bij open grenzen, goede verstandhoudingen met buitenlandse partners, stabiliteit in de internationale arena en heldere internationale afspraken.

Het is daarom logisch dat de bevordering van de internationale rechtsorde expliciet is vastgelegd in onze grondwet. Zonder een internationale rechtsorde delven wij het onderspit. Alleen wanneer we samen optrekken met het recht aan onze zijde, kunnen we een vuist maken.

Daarom steunen wij internationale instituties waar we zulke afspraken maken en dragen we daar aan bij. Anders gezegd: als de Europese Unie en de Verenigde Naties nog niet bestonden, zouden we die vandaag uitvinden!

GroenLinks: Bram van Ojik

Trots op bevorderen internationale rechtsorde

GroenLinks is er trots op dat het bevorderen van de internationale rechtsorde in onze grondwet is verankerd. Niet voor niets is het Internationaal Strafhof gevestigd in Den Haag, dé stad van vrede en internationaal recht.

Daarnaast zet Nederland zich via diplomatie, internationale organisaties en ambassades in voor het bevorderen van de rechtsstaat en het tegengaan van straffeloosheid wereldwijd. Uiteraard is het naïef om je ogen te sluiten voor Realpolitik, maar het is te cynisch en zelfs potentieel gevaarlijk om je buitenlandbeleid louter te richten op militaire en economische macht.

Er zijn volgens GroenLinks wel degelijk manieren om met een ambitieuze inzet het verschil te maken. Denk aan het actief volgen van rechtszaken jegens mensenrechtenverdedigers door ambassades, door het protesteren tegen de sancties die door de VS zijn ingesteld jegens medewerkers van het Internationaal Strafhof en door het helpen versterken van zwakke rechtsstatelijke instituties. Die inzet is nog steeds uiterst relevant.

SP: Sadet Karabulut

Artikel 90 niet langer negeren

Artikel 90 is een heel mooi streven, dat zeker gehandhaafd dient te worden. Een relatief klein land als Nederland heeft er alle belang bij dat internationale afspraken en rechtsregels worden nageleefd.

Pijnlijk is dat dit artikel de afgelopen decennia in de praktijk geregeld niet veel meer was dan een gelofte. Nederlandse deelname aan de illegale oorlog tegen Joegoslavië in 1999 is daar een voorbeeld van, maar ook de steun aan de Amerikaanse daad van agressie tegen Irak in 2003.

Een recenter voorbeeld van illegaal Nederlands handelen is de zogenaamde niet-letale steun aan gewapende groepen in Syrië. Artikel 90 verdient een prominente plaats in het buitenlandbeleid van Nederland; zo prominent dat het kabinet het niet langer kan negeren.

PvdA: Kati Piri

Huidige wereld onderstreept belang internationale rechtsorde

De huidige wereld onderstreept wat de PvdA betreft het belang de internationale rechtsorde. Geen houdbare en duurzame veiligheid zonder een rechtvaardigere verdeling van beschikbare rijkdom, politieke participatie, armoedebestrijding, duurzame ontwikkeling, respect voor mensenrechten en goed bestuur.

Daarnaast zijn er nieuwe bedreigingen die om aanpassing vragen, zoals cyberoorlogen, mis- en desinformatiecampagnes (‘fake news’) en hedendaags terrorisme. Het is daarom van belang dat we blijven inzetten op de 3D-aanpak – ‘Development, Defence, Diplomacy’ – waarbij de politieke en ontwikkelingsdimensie leidend zijn en niet louter de militaire.

De VN zijn de belangrijkste instelling voor de aanpak van urgente mondiale en regionale veiligheidsvraagstukken. Helaas belemmeren de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad met hun vetorecht vaak de organisatie. De uit 1945 stammende regels verdienen modernisering om de Veiligheidsraad democratischer en representatiever te laten zijn, met bij voorkeur een EU-zetel in de raad.

ChristenUnie: Don Ceder

Rechtsorde biedt tegenwicht aan Realpolitik

De Nederlandse Grondwet stelt dat de krijgsmacht er is ten behoeve van de verdediging en ter bescherming van de belangen van het koninkrijk, en ten behoeve van de handhaving en de bevordering van de internationale rechtsorde. Nederland blijft zich inzetten voor het versterken, verbeteren en beschermen van de internationale rechtsorde en multilaterale fora zoals de EU, de Raad van Europa, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) en de VN.

Dit is juist in het belang van een klein land als Nederland en zo bieden we, ook met gelijkgezinde Europese partners, tegenwicht aan Realpolitik. Als de inzet van de krijgsmacht ten behoeve van internationale missies aan de orde is, dan dient daar een adequaat volkenrechtelijk mandaat aan ten grondslag te liggen.

Voor de ChristenUnie is een kernvraag in de besluitvorming over deelname aan internationale missies hoe deze kan bijdragen aan vrede, veiligheid en herstel van de rechtsorde. De principes van de rechtvaardige oorlog moeten hooggehouden worden.

SGP: Kees van der Staaij

Rechtsorde onderdeel van realistische politiek

Het bevorderen van de internationale rechtsorde – in de betekenis van het nastreven van duurzame internationale vrede, het bevorderen van mensenrechten, en het tonen van mondiale solidariteit – is wat de SGP betreft niet tegengesteld aan maar onderdeel van realistische politiek.

Dit is samen te vatten met de bekende woorden “wie vrede wil, bereide zich voor op oorlog”. Landen die daadwerkelijk hard power op tafel weten te leggen kunnen ook soft power tonen, en naast harde belangen ook subjectieve waarden behartigen.

Essentieel is het uitgangspunt dat landen die hun veiligheid en belangen willen bevorderen in een onveilige wereld er juist goed aan doen met elkaar in gesprek te gaan. Want ook de grootste Realpolitiker weet dat niets zo funest voor een land is als de immense belasting van een gewapend treffen – voor levens én belangen.

Forum voor Democratie: Thierry Baudet

‘Internationaal recht’ heeft gevaarlijke betekenis gekregen

Het begrip ‘internationaal recht’ heeft de afgelopen decennia een nieuwe – en gevaarlijke – betekenis gekregen. Klassiek internationaal recht, waarvan Hugo de Groot de grondlegger is, gaat uit van de soevereine gelijkwaardigheid van landen.

Het uitgangspunt is non-interventie en het doel is een ‘concert van Europa’ (of van de wereld) tot stand te brengen waarin landen elkaar respecteren, handel drijven, allianties sluiten en soms – indien noodzakelijk – beroepslegers een oorlog laten voeren waarna een vredesproces die soevereine gelijkwaardigheid weer herstelt. Zo bezien is het klassiek internationaal recht dus een verlengstuk van Realpolitik, en dat ondersteunen wij volledig.

Sinds de jaren ‘90 is echter een nieuw soort ‘internationaal recht’ tot ontwikkeling gekomen waarin supranationale instanties, vaak via vage claims over ‘mensenrechten’, juist willen interveniëren in de interne gang van zaken binnen staten. Soevereine gelijkwaardigheid heeft plaatsgemaakt voor een ‘world government’ in wording.

Dit leidt tot eindeloze claims en conflicten, en bovendien tot uitholling van de natiestaat en de democratische rechtsstaat. Wij willen dit ‘nieuwe’ internationaal recht bestrijden en terugdringen. We zijn tegenstanders van het globalisme en voorstanders van de natiestaat.

Bekijk de trailer:

• 1Han ten Broeke, ‘10 vuistregels voor een realistisch buitenlandbeleid’, Clingendael Spectator, 2 maart 2016.