filmrecensie

Filmrecensie

Trailer van Burden of Peace. © Framewerk

“Het aantal opgeloste moorden in dit departement is… nul”, zegt Claudia Paz y Paz tegen een groep onderuitgezakte, en duidelijk ongeïnteresseerde, mannelijke ambtenaren uit de provincie. “…Als dit niet snel verandert zullen er gevolgen zijn.” Dit is een typerende scene uit de documentaire Burden of Peace, die de eenzame strijd van de nieuwe hoofdaanklaagster volgt tegen corruptie en straffeloosheid in één van de meest gewelddadige landen ter wereld: Guatemala.

Dat zij daad bij woord zou voegen, blijkt op 10 mei 2013, een historische dag voor veel Guatemalteken. Op die dag doet Claudia Paz y Paz wat iedereen tot dan toe onmogelijk achtte; ze laat Rios Montt, president van Guatemala tijdens een van de bloedigste periodes van de 36 jaar durende burgeroorlog, voorkomen voor het vermoorden, martelen en deporteren van duizenden Ixil-indianen. Deze zaak moet de kroon op het werk van Paz y Paz worden.

Even lijkt het erop dat dit ook lukt, wanneer de rechtbank Rios Montt veroordeelt tot 80 jaar cel wegens genocide en misdaden tegen de menselijkheid. Het beleid van Paz y Paz blijkt echter te confronterend voor de machtige elite van het land; tien dagen later wordt de uitspraak nietig verklaard door het Guatemalteekse Hooggerechtshof en wordt de ambtstermijn van Paz y Paz vervroegd beëindigd.

De benoeming van Paz y Paz als eerste vrouwelijke hoofd van het Openbaar Ministerie van Guatemala in december 2010 was op zijn minst verrassend te noemen. In de periode vóór haar aanstelling verkeerde het Openbaar Ministerie in een crisis. Het in mei aangetreden hoofd van het OM, Conrado Reyes, bleek zeer corrupt. Daarnaast kon zijn benoeming op forse kritiek rekenen van de voorzitter van de internationale VN-Commissie Tegen Straffeloosheid in Guatemala (CICIG). Hij betichtte Reyes onder andere van corruptie en banden met de georganiseerde misdaad.

De mediarel die deze uitspraken veroorzaakten, maakte dat de benoeming van Reyes werd teruggedraaid en de procedure opnieuw begon. Als tegemoetkoming naar de internationale gemeenschap en de CICIG koos de president voor Claudia Paz y Paz, toen nog directeur van een belangrijke mensenrechtenorganisatie in het land.

Na haar benoeming staat Paz y Paz voor de moeilijke taak het compleet verlamde justitiële apparaat van Guatemala nieuw leven in te blazen. De burgeroorlog mocht in 1996 dan wel officieel ten einde zijn gekomen, de nasleep van het conflict was nog elke dag voelbaar. De tijdens de burgeroorlog begane misdaden waren veelal ongestraft gebleven en tot op de dag van vandaag heerst in Guatemala een cultuur van geweld en straffeloosheid. Dit maakt dat drugskartels Guatemala gebruiken als smokkelroute naar de Verenigde Staten. De in- en uitstroom van waardevolle drugs leidt tot heftige competitie tussen verschillende criminele groepen, met duizenden moorden per jaar als gevolg – moorden die nauwelijks worden opgelost.

Direct na haar ambtsaanvaarding in 2010 pakt Paz y Paz de strijd tegen de georganiseerde misdaad, mensenrechtenschenders en daders van seksueel geweld op. De makers van de documentaire Burden of Peace, Sander Wirken en Joey Bink, hebben haar moeizame strijd drieëneenhalf jaar gevolgd. Uit de documentaire wordt duidelijk dat het werk van Paz y Paz niet voor niets is geweest: vele criminelen verdwenen achter de tralies en binnen drie jaar wist zij het percentage opgeloste moorden van twee naar dertig procent te brengen.

Niet iedereen zag dit als een positieve ontwikkeling. Ondanks haar indrukwekkende prestaties werd Paz y Paz helaas dus vroegtijdig afgezet. Wirken en Boink hopen echter met hun documentaire de wereld alsnog te laten zien wat zij bereikt heeft. Vanuit de internationale gemeenschap klinkt niets dan lof voor het werk van Claudia Paz y Paz – zij werd in 2013 zelfs genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede – maar in Guatemala is de angst groot dat veel van haar ‘overwinningen’ nu worden teruggedraaid.

Op 21 maart zal, in aanwezigheid van Claudia Paz y Paz, tijdens het Movies that Matter Festival de documentaire Burden of Peace in première gaan. De voormalig hoofdaanklaagster woont tegenwoordig in de Verenigde Staten, waar ze les geeft aan de Georgetown University Law School. De vele bedreigingen in eigen land en het feit dat ze niet meer over de beveiliging kan beschikken die ze tijdens haar werkzaamheden genoot, maakt dat ze haar adres geheim moet houden en voorlopig niet naar haar vaderland kan terugkeren. Dit is de prijs die ze betaalt voor haar inzet voor een beter functionerend rechtssysteem in Guatemala.

Auteur

---

Deel dit item

---

Download & print PDF