De geopolitiek van MH17

Op 17 juli 2019 is het precies vijf jaar geleden dat vlucht MH17 werd geraakt door een luchtdoelraket. De Boeing stortte neer in Oekraïens oorlogsgebied waar pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger nog altijd gewapende strijd leveren. Alle 298 inzittenden van de vlucht kwamen om het leven, waaronder 193 Nederlanders en vier Belgen. Veel vragen van toen blijken nog altijd relevant en worden opgevolgd door nieuwe vragen met geopolitieke implicaties. Welke druk oefent Nederland uit? Hoe verspreidt Rusland desinformatie over MH17? Worden de verantwoordelijken ooit vervolgd? Hoe pakt de Russische rol in het Oekraïense conflict uit? In dit dossier staan vijf deskundigen stil bij de geopolitieke aspecten van de ramp van vijf jaar terug. 

Een diplomatieke reconstructie
Met het neerhalen van MH17 kwam Nederland op 17 juli 2014 volgens veel betrokkenen met een harde klap in de geopolitieke realiteit terecht. Nederland zou daar heel snel en soms ook hardhandig lessen leren. In deze inleiding deelt Han ten Broeke (HCSS) zijn persoonlijke observaties als aanvankelijke trait d’union tussen regering en parlement en vervolgens als MH17-woordvoerder voor de VVD. Wat gebeurde er in de machinekamer na de ramp?

De Bellingcat-blik op Russische desinformatie
Onderzoekscollectief Bellingcat bijt zich al vijf jaar vast in het MH17-dossier met online onderzoek naar de oorzaak van de crash en de hoofdverdachten. Tegelijkertijd is Rusland al die jaren desinformatie over MH17 blijven verspreiden. Hoe gaat dat er in de praktijk aan toe? Daniel Romein biedt een insider Bellingcat-blik op de Russische desinformatiecampagne.

Gerechtigheid voor MH17?
Kort nadat vlucht MH17 werd neergeschoten, werd verklaarde Premier Rutte dat ‘de onderste steen boven moest komen’ en dat de daders moesten worden opgespoord en hun gerechte straf moesten krijgen. Kan er gerechtigheid komen voor deze ramp? Marieke de Hoon (Vrije Universiteit Amsterdam) analyseert de kansen op succes.

Rusland houdt in Oekraïne de vinger op de trekker
Toen vlucht MH17 werd neergeschoten op 17 juli 2014, vochten het Oekraïense leger en vrijwilligersbataljons tegen door Rusland aangevoerde separatisten om controle over de Donbas-regio. In de maanden erna verschoof de frontlijn voortdurend, maar sinds het voorjaar van 2015 is de status van het conflict in Oost-Oekraïne in wezen ongewijzigd, schrijft Max Bader (Universiteit Leiden). ‘Tegelijkertijd kan Rusland op ieder moment het conflict laten escaleren.’

Het Europese debat over de Rusland-sancties
De Russische verantwoordelijkheid voor het neerschieten van MH17 speelt formeel geen rol in het Europese debat over de Rusland-sancties. Wel heeft de MH17-tragedie in juli 2014  een belangrijke rol gespeeld om binnen de EU alle lidstaten op één lijn te krijgen met betrekking tot de sancties vanwege de voortdurende Russische militaire acties in Oost-Oekraïne. Tony van der Togt (Instituut Clingendael) acht het waarschijnlijk dat Moskou er nooit op heeft gerekend dat de EU erin zou slagen deze eenheid tot op de dag van vandaag te handhaven. Hoe kwamen de sancties tot stand en wat valt er te verwachten van het Europese sanctiebeleid?