Beter voorbereid op gestrande toeristen dan op vluchtelingen

September 2019 was een gedenkwaardige maand. Nu eens niet om Donald Trump of Boris Johnson – die zullen het eindejaarsoverzicht straks toch wel halen – maar om Thomas Cook. De Britse reisgigant ging failliet. 150.000 toeristen zaten ineens vast aan de rand van een zwembad ergens ter wereld en het bleek ineens mogelijk om die volksmassa binnen een week met 343 vluchten uit 18 landen  weer veilig thuis te brengen. 

September 2019 was ook de maand waarin het aantal vluchtelingen dat vanuit Turkije naar de Griekse eilanden ging ineens verzevenvoudigde. Er zijn, bovenop de naar schatting 60.000 vluchtelingen die al in Griekenland zijn, naar Turkse schattingen in de eerste acht maanden van dit jaar via de Turks-Griekse route nog eens 30.000 bijgekomen.

Nu dreigt president Erdogan met het verder openzetten van de kraan. De veelbezongen deal uit maart 2016, waarbij Turkije voor veel EU-miljarden de Syrische vluchtelingen beloofde terug te nemen uit Griekenland, loopt  gevaar. Volgens de Turkse president heeft zijn land maar een fractie van de beloofde steun gekregen. Al 350.000 Syriërs zijn ‘vrijwillig’ onder Turkse begeleiding teruggekeerd naar hun geboorteland (volgens tal van waarnemers onvrijwillig en begeleid onder dwang), maar dat moeten er twee miljoen worden.

Erdogan: "We hebben geen hulp gekregen van de internationale gemeenschap, met name de Europese Unie"

De internationale gemeenschap moet, als het aan Turkije ligt, het Turkse idee om in het (nu nog) Koerdische gebied een nieuwe vluchtelingenzone te scheppen financieel steunen, anders gaan de poorten naar Griekenland weer open. Op 5 september dreigde Erdogan: ”Sorry, maar als jullie geen steun geven, gaan we deze last niet alleen dragen. We hebben geen hulp gekregen van de internationale gemeenschap, met name de Europese Unie.”1

Intussen staat een Turkse legermacht klaar om, met Amerikaanse toestemming,  de grens weer eens over te steken. Verraad aan de Koerden die IS bestreden, maar wij (Nederland) zullen er weer ‘begrip’ voor hebben. Dat hebben we tegenwoordig altijd als een NAVO-bondgenoot iets doet dat niet in de haak is.

Toegegeven: Kreta is niet de belangrijkste tussenstop van de vluchtelingen en het is in elk geval niet de logische aankomstplaats vanuit Turkije. Er zijn er ‘maar’ tientallen. Toch gaf dit reden voor de site www.griekseeilanden.nl om de toerist gerust te stellen: ‘hoewel de problematiek natuurlijk nog steeds actueel is, kun je met een gerust hart naar één of meerdere van de Griekse eilanden afreizen.’ 

Met een gerust hart. En als je Tripadvisor raadpleegt krijg je te maken met het platform ‘migrant problems in Crete’, welk label zowel verontwaardiging als geruststelling opriep.

Gedupeerd maar steeds bruiner aan de rand van een zwembad in Chersonyssos hangend, klaagde een Belg: "Wij worden aan ons lot overgelaten."

Dat was nog vóór het debacle Thomas Cook. Mijn oog bleef steken bij het onderschrift van een  foto van een corpulente Belg. Gedupeerd maar steeds bruiner aan de rand van een zwembad in Chersonyssos hangend, die klaagde: “Wij worden aan ons lot overgelaten.” Ook willen de Kretagangers  onbeperkt blijven eten en drinken, want dat is hun “all- inclusive recht.” Trouwerijen onder de palmen gingen  niet door. De Griekse hoteleigenaren hebben wat anders aan hun hoofd, zij wachten vergeefs op miljoenen van Cook.  

Brexiteers vonden tussen de debatten door, of juist dankzij de illegale opschorting van het parlement door hun voorman Johnson, tijd om desnoods inzet van de Royal Air Force te eisen om landgenoten veilig thuis te brengen. Voor de ‘aan hun lot overgelaten’  vakantiegangers staan de schadeadvocaten en de garantiefondsen intussen klaar. Spanje en Turkije zouden nog een helpende hand aangeboden hebben, maar de boodschap uit Westminster was ‘laat Cook maar stikken.’ De repatriëring zou naar verluidt al 100 miljoen pond kosten, opgehoest door het ministerie van Transport. De Daily Telegraph eiste een public inquiry.

Op 6 oktober belde president Trump met zijn Turkse ambtgenoot Erdogan. Die kreeg waar hij om vroeg: permissie om de Koerden (die hij als terroristen bestempelt) uit Noord-Syrië te verjagen en 1 à 2 miljoen Syrische vluchtelingen die nu nog in kampen in Turkije verblijven naar die nieuwe ‘veilige zones’ over te brengen. Als hij zijn doel niet bereikt (lees: geen Europees geld krijgt) kan hij ze via Griekenland ook naar Europa laten stromen.

Bijeffect is de terugkeer van IS zelf en IS-krijgsgevangenen uit de kampen die nu nog door Koerden worden bewaakt. Het is zelfs zo dat het Turkse leger deze gevangenen bij een westers (dus bijvoorbeeld  Nederlands) consulaat zou kunnen afleveren met de boodschap: brengt u ze verder zelf maar naar Nederland, u kunt nu niet langer het argument gebruiken dat het ophalen in Noord-Syrië te gevaarlijk is.

Dat was al een wankel argument, maar onder dreiging van het open zetten van ‘de kraan’ zal het spoedig bezwijken. Dat dreigement zal op Trump geen indruk maken. Zijn land ligt ‘7000 miles’ ver, zoals hij twitterde. En vluchtelingen hebben geen schadefonds of een reisverzekering.

• 1Zie ondermeer: ‘Erdogan: I’ll let Syrian refugees leave Turkey for west unless safe zone set up’ in The Guardian.