#EP2019: Europa’s buitenlandbeleid vereist nieuwe doctrine
In de aanloop naar de verkiezingen voor het Europees Parlement op 23 mei delen vijf Nederlandse lijsttrekkers hun visie op de Europese Unie en de plaats van Nederland binnen de EU. In deze vierde aflevering Malik Azmani, de lijsttrekker van de VVD voor de Europese verkiezingen.
Europa’s positie in de wereld heeft een omslagpunt bereikt. Na de Koude Oorlog veronderstelden we dat de rest van de wereld op het Westen wilde lijken. Stapsgewijs zouden andere landen onze vrijheden omarmen. In deze liberale wereldorde zou Europa veilig zijn; andere landen zouden met ons handelen in plaats van oorlog voeren.
De huidige geopolitieke trends zijn echter tegenovergesteld. Veel landen worden autoritairder en bewegen zich af van westerse waarden.1 De wereldwijde machtspositie van autoritaire landen neemt toe, terwijl de relatieve omvang van Europa’s economie, bevolking en militaire capaciteiten afneemt.2
Ook stellen diverse grootmachten zich agressief op richting Europa. Rusland heeft de Krim geannexeerd en forse troepenaantallen aan de Europese grens gestationeerd. China voert doorlopend cyberaanvallen uit en vergroot haar macht door investeringen in Europese infrastructuur. Tegelijkertijd verliest Europa haar grip op globalisering. Europa krijgt migratiestromen beperkt onder controle en de invloed van multilaterale instellingen als de VN, IMF, Wereldbank en WHO neemt af.
Over deze dreigingen en instabiliteit maken veel mensen zich zorgen.3 Zijn onze vrijheid, veiligheid en welvaart in de toekomst nog wel zeker? Het beschermen van onze manier van leven is de belangrijkste opdracht voor de nieuwe generatie Europese politici. Hiervoor is een buitenlandbeleid nodig dat antwoord geeft op actuele dreigingen. Dit beleid moet in mijn optiek een combinatie zijn van liberalisme en realisme. Noem het liberaal realisme, of in één woord liberealisme. Deze nieuwe doctrine voor Europa’s buitenlandbeleid omvat vijf uitgangspunten.
1. Veiligheid staat voorop
Europa’s veiligheid staat dusdanig onder druk dat bij een afweging tussen veiligheid en economische belangen, Europa een zwaarder belang moet hechten aan veiligheid. Zo mag Europa niet naïef zijn ten aanzien van Chinese investeringen in 5G, maar moet het strenge eisen stellen. Ook moet Europa handelsbelemmeringen opwerpen aan landen die weigeren om criminele en terroristische onderdanen terug te nemen.
Europa kan economische relaties met andere landen blijven versterken, zolang gezamenlijke belangen bijdragen aan meer veiligheid
Deze belangenafweging vormt een breuk met het heden. Nu spreken Europese landen bijvoorbeeld ferme taal uit richting China, maar tekenen ze tegelijkertijd economische contracten. Veiligheid voorop zetten kan in eerste instantie leiden tot minder handel en investeringen, maar betaalt zich op termijn terug als voorwaarde voor een bloeiende economie.
Europa kan economische relaties met andere landen blijven versterken, zolang gezamenlijke belangen bijdragen aan meer veiligheid. Er ontstaat een omslagpunt wanneer Europa afhankelijk wordt van autoritaire landen, zoals Rusland voor energie of China voor digitale infrastructuur. In dergelijke gevallen moet Europa een streep trekken.
2. Eigen belangen centraal
In een wereld waarin Europa’s macht afneemt en veiligheid onder druk staat, moet Europa haar eigenbelang voorop stellen. Realisme is geboden. Europa is niet langer in de positie om de hele wereld te verbeteren. Concreet moet Europa zich richten op twee prioriteiten.
Ten eerste het bevorderen van stabiliteit in de regio’s rondom Europa. Bij conflicten in buurlanden, zoals Libië, moet Europa een dominante rol spelen in het realiseren van een oplossing. Ook sluit Europa migratieovereenkomsten met landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika om grip te krijgen op migratie.
Een tweede prioriteit is het verdedigen van onze belangen ten opzichte van agressieve grootmachten, in het bijzonder China en Rusland. Waar nodig doet Europa strategische investeringen en vormt het nieuwe bondgenootschappen om deze grootmachten het hoofd te bieden.
3. Wederkerigheid consequent toepassen
Ondanks de toegenomen dreigingen is Europa nog steeds een sterk continent. Zo is Europa wereldwijd de tweede grootste economie, de grootste buitenlandse investeerder en grootste donateur van ontwikkelingshulp.4
Deze kracht moet Europa meer inzetten om haar eigenbelang te dienen. In het verleden dacht Europa vaak naïef dat andere landen haar goede voorbeeld vanzelf zouden volgen.
Echter om landen in de gewenste richting te bewegen, moet Europa goed gedrag belonen en slecht gedrag consequent bestraffen. Zolang China sectoren afschermt voor Europese investeerders, doet Europa hetzelfde. Als Rusland een cyberaanval pleegt, zet Europa breed sancties in. En wanneer Afrikaanse landen illegale onderdanen weigeren terug te nemen, bouwt Europa ontwikkelingshulp af. Voor een effectief buitenlandbeleid is het nodig dat Europa consequent wederkerig is.
4. Investeren in hard power5
Europa kan haar vrijheid en veiligheid alleen beschermen, als het militair en economisch krachtiger wordt. Nu Europa minder kan rekenen op Amerikaanse bescherming, is er een grote urgentie om militaire capaciteiten te versterken. Europese landen moeten richting de NAVO-norm van 2% bewegen.6
Door intensiever samen te werken kan de slagkracht worden vergroot. De NAVO blijft de hoeksteen van het veiligheidsbeleid, maar de bijdrage van Europese landen moet substantieel omhoog.
Daarnaast is het essentieel om te investeren in strategische technologieën, zoals kunstmatige intelligentie en quantum computing. Wanneer Europa hierin verder achterop raakt ten opzichte van de Verenigde Staten en China, wordt het voor economische groei, cyber en geavanceerd militair materieel afhankelijk van andere grootmachten.7 Enkel wanneer Europa een koploper blijft in innovatie, kan het haar veiligheid en welvaart in stand houden.
Hebben we de moed het tij te keren, met liberealisme als nieuwe doctrine?
5. Gezamenlijk een vuist maken
De grootste dreigingen komen van buiten Europa. Door gezamenlijk op te trekken kan Europa een vuist maken tegen agressieve grootmachten en dreigingen buiten haar grenzen houden. Bij het conflict in Libië steunen Europese landen nu verschillende partijen in plaats van eensgezind op te treden. Ook slagen China en Rusland er met strategische investeringen in om de steun van Europese landen te kopen. Zo worden Europese landen verdeeld en tegen elkaar uitgespeeld.
Nu kan één Europees land nog tegenhouden dat Europa optreedt tegen agressieve landen. Waar het nodig is om onze veiligheid beschermen, moet Europa met een gekwalificeerde meerderheid besluiten in het buitenlandbeleid kunnen nemen. Dit geldt bijvoorbeeld voor het treffen van sancties. Wel blijven Europese landen zelf bepalen of ze deelnemen aan militaire missies.
We moeten ons realiseren dat Europa op een tweesprong staat. Accepteren we dat Europa uit elkaar wordt gespeeld, aan invloed inboet, en een speelbal wordt van andere grootmachten? En staan we toe dat mensen zich daardoor angstig voelen en hun toevlucht zoeken tot autoritaire leiders? Of hebben we de moed het tij te keren, met liberealisme als nieuwe doctrine? Durven we als Europa onze veiligheid voorop te zetten, ons eigenbelang centraal te stellen, het principe van wederkerigheid toe te passen, onze hard power te versterken, en gezamenlijk een vuist te maken in de wereld? Liberale politici moeten lef tonen. Ik zal deze strijd iedere dag aangaan. We hebben geen andere keus. Onze vrijheid, veiligheid en welvaart zijn te kostbaar om uit onze vingers te laten glippen.
- 1Volgens de Freedom in the World Index (Freedom House) neemt de vrijheid in de wereld ieder jaar af sinds 2012. Deze index meet politieke rechten en civiele vrijheden per land. In 2019 heeft 57% van de landen een lagere score dan in 2012, 10% dezelfde score en 33% een hogere score.
- 2Tussen 1980 en 2017 is het aandeel van de Europese Unie in de wereldeconomie gedaald van 35% naar 21%, in de wereldbevolking van 10,5% naar 6,8%, en in totale militaire uitgaven van 32% naar 15% (bron: Wereldbank data).
- 317% van de Nederlanders en 11% van de Europeanen vindt ‘de invloed van de EU in de wereld’ één van de twee belangrijkste issues voor de EU op dit moment (bron: Standard Eurobarometer, november 2018).
- 4Bron: OESO data
- 5Hard power is de economische en militaire macht om het gedrag van anderen te beïnvloeden.
- 6In 2017 waren militaire uitgaven van landen in de Europese Unie 1,5% van het BBP, van China 1,9%, van de Verenigde Staten 3,1% en van Rusland 4,3% (bron: Wereldbank data).
- 7In 2016 werd door bedrijven in Noord-Amerika ca 18 miljard dollar geïnvesteerd in kunstmatige intelligentie, in Azië (met name China) ca 10 miljard dollar, en in Europa ca 3,5 miljard dollar (bron: McKinsey, 2017).
1 Reacties
Load comments
De EU moet zich uit de wurgende greep van de VS bevrijden
Een éénzijdige kijk op wat er in de wereld gaande is.
Qua inwoners is “het Westen” veruit in de minderheid. Niet iedereen omarmt de “Westerse orde” en heeft geen probleem met een ‘autoritairder’ regime. Het Westerse model is in vele ogen niet het summum van heerlijkheid. Met media in handen van enkele grote spelers vervult “de vierde macht” niet meer zijn klassieke kritische rol, maar is vaak de PR-machine voor de regeringen. Het wereldbeeld dat er zo bij de publieke opinie wordt ingehamerd is wars van de werkelijkheid. Dat geeft een vals beeld van wie onze vrienden en wie onze tegenstanders zijn.
De realiteit is dat het machtsevenwicht verschuift. Dat is niets nieuws in de geschiedenis. Nieuwe grote mogendheden zien hun economie en daarmee hun invloed in de wereld toenemen.
De auteur moet de zaken niet omdraaien. Rusland reageerde op de Amerikaanse coup in Oekraïne, zijn directe nabuur, stelde troepen op aan zijn grenzen na de opstelling aan de andere kant van de grens van NAVO-troepen. China reageert op de maritieme dreiging van de VS in de straat van Malakka, de levensader waardoor China zijn goederen naar het Westen vervoert. Mede vandaar de nieuwe Zijderoute over land. Wat is er mis met Chinese investeringen in Europa als veel van onze industrie en dienstensector in Amerikaanse handen is? En de migratiegolven zijn toch in belangrijke mate vluchtelingenstromen vanuit Irak, Syrië en Libië waar mensen op de vlucht gaan voor het oorlogsgeweld dat door het Westen werd aangestoken?
Europa moet zich zorgen maken over “Wat als de VS onze vijand worden?”, zoals de NRC recent kopte. De EU moet zich uit de wurgende greep van de VS bevrijden, een eigen buitenlands beleid en veiligheidsapparaat ontwikkelen en een speler worden die het kan opnemen tegen de grootmachten. Voor het overige verwijs ik naar ‘Wordt Europa een geopolitieke wereldspeler, of blijft het aan de leiband van de VS lopen?’
Reactie toevoegen