Wereldwijd de dominante wetgever: The Brussels Effect
Boeken & Films Europese Zaken

Wereldwijd de dominante wetgever: The Brussels Effect

26 May 2021 - 08:59
Photo: Het hoofdkwartier van de Europese Commissie in Brussel. © European External Action Service
Terug naar archief
Author(s):

Op buitenlands politiek terrein maakt de Europese Unie nog weinig indruk, maar EU-wetgeving is wel degelijk wereldwijd bepalend. Het boek The Brussels Effect. How the European Union Rules the World is een aanbevolen analyse van Europa als de global regulatory power.

Amerikanen, Russen, Chinezen, Canadezen en Brazilianen: zij weten niet dat de regulering van hun mobieltje, of de regulering van de haattaal die Twitter verwijdert, of hoe Brazilië massa’s honing produceert vaak berust op de regelingen van de Europese Unie.

Er zijn talloze andere voorbeelden van hoe de EU-wetgeving wereldwijd de voorschriften van productie en dienstverlening bepaalt. Op buitenlands politiek terrein maakt het ‘Verenigd Europa’ nog weinig indruk, maar ons regelgevend systeem functioneert intussen wel opmerkelijk vaak op mondiale schaal.

Dit zogenaamde Brussels effect is gedetailleerd beschreven in het boek The Brussels Effect. How the European Union Rules the World door de Fins-Amerikaanse Anu Bradford van de Columbia Law School. Zij analyseert de invloed wereldwijd van de EU als regulator van het economisch leven. Oftewel, de rol van Europa als de global regulatory power.

Werts - Europees Parlement in Brussel. EU 2018
Het Europees Parlement in Brussel. © European Union 2018

Bekend voorbeeld is de General Data Protection Regulation (GDPR), de Europese privacywet. Die is intussen, met dank aan Facebook en Google die er niet omheen konden, “unshamedly global”, aldus de auteur. Er is een mondiaal groeiende behoefte aan duidelijke regelingen, dus de opkomende nieuwe bedrijfstakken en de nieuwe geïndustrialiseerde landen lopen graag in de pas met de Europese regelgeving.

De EU hoeft daar niets voor te doen. Het kost ze ook niets, het gaat vanzelf. Neem de Britten, zelfs nu ze zijn opgestapt uit de EU blijven ze onze regelgeving grotendeels volgen. Zouden ze dat niet doen, dan verspelen ze hun grootste afnemer: de EU. Vandaar dus dat Brussels Effect, aldus de auteur.

Waar zijn de regelingen van het machtige Amerika dan? De Amerikanen reguleren in eigen land het economisch bestel minder strikt en geven hun bedrijfsleven meer de vrije hand. De meer gedetailleerde Brusselse wetgeving is duidelijker.

Bovendien speelt hier mee dat de Europese consumentenmarkt veel groter is dan de Amerikaanse en dus aantrekkelijk is voor de rest van de wereld. Om dezelfde reden kunnen multinationale ondernemingen evenmin om de EU-regelgeving heen: die geldt voor de uniforme Europese markt met 450 miljoen welvarende consumenten.

Sinds decennia remt Europa de invoer af van de (veelal Amerikaanse) genetisch gemanipuleerde voedingsmiddelen

Bradford knoopt met haar studie aan bij het in de Verenigde Staten bekende California effect. Omdat Californië binnen de VS qua markt en bevolking verreweg de grootste staat is, zette haar regelgeving op den duur de toon voor de andere 49 Amerikaanse staten. Vergelijkbaar doet de EU dat wereldwijd. Dit Brussels effect kent twee varianten: de facto, dus hoe bedrijven vrijwillig onze regelingen overnemen en de jure, dus hoe overheden elders onze Europese regels in hun wetgeving kopiëren.

Voedsel is Europa’s grootste industrie en werkgever. Tegelijk is de EU hier ’s werelds grootste importeur en exporteur. Neem het voorbeeld van de EU’s invoer van voedingsmiddelen. Sinds decennia remt Europa de invoer af van de (veelal Amerikaanse) genetisch gemanipuleerde voedingsmiddelen – genetically modified organisms (GMO’s). Als mammoetproducent van GMO’s, protesteert Washington constant tegen de drempel op zijn export van bijvoorbeeld bewerkt rund en kippenvlees, maar zonder succes.

Het zegt toch wat dat grote agrarische exporteurs als Brazilië, maar ook China, plus veel Afrikaanse en Latijns-Amerikaanse landen de strikte Europese GMO-normering en het verbod op groeihormonen in de veehouderij volgen.

Werts-Maïsveld bij Haastrecht in 2016. Frans Berkelaar - Flickr
Maïsveld bij Haastrecht in 2016. © Frans Berkelaar / Flickr

Daarnaast volgen ondertussen ook Amerikaanse voedselketens de strenge EU-regelgeving, in plaats van de vrije Amerikaanse regelgeving. McDonalds, Wendy’s en Subway volgen wereldwijd de EU-normen als het gaat om bepaalde toevoegingen aan het voedsel. Gerber en Heinz leveren wereldwijd, dus ook in Amerika, alleen GMO-vrij babyfood om met de EU-normen in de pas te blijven. Belangrijke reden: die fabrikanten moeten anders hun productieketen opsplitsen in strikt en minder strikt geproduceerde delen – en dat kost geld.

Of neem eerlijke concurrentie, waar de EU al decennia scherp op let. Dit gaat wereldwijd, van China via India en Brazilië tot Zuid-Afrika – en soms zelfs Rusland – vaak op basis van regelingen die zijn gekopieerd van Brussel. Veel landen prefereren de Europese boven de Amerikaanse concurrentiewetgeving omdat die meer afgestemd is op de belangen van de consument.

Bovendien exporteert de EU haar regelingen via tientallen economische en politieke verdragen, dan wel via de vele internationale organisaties waarin zij participeert. Dat die wetgeving vastligt in 24 verschillende talen, waaronder Spaans en Portugees, heeft ook zijn voordelen. Zeldzaam hoeraatje dus voor de vaak zo versmade Brusselse regelneverij!

Het Brussels effect versterkt effectief de macht, de invloed en het prestige van de EU

Een extra reden voor de rest van de wereld om de EU te kopiëren is dat zij de controle op de uitvoering van die regels inclusief de procesvoering bij ons kunnen afkijken. Dit fenomeen staat bekend als ‘copycat litigation’. Dit onbeschaamd spieken bij de EU is voor andere landen kostenbesparend.

Zowel ontwikkelingslanden met minder know-how, als de rijkere landen met multinationals en een leger lepe advocaten, hebben hier voordeel bij. Zo kopiëren veel landen, waaronder Rusland, hoe de EU Google achter de broek aanzit wegens een diens te dominante marktpositie.  

Linksom of rechtsom bepaalt de EU met haar circa honderdduizend bladzijden aan wetgeving intussen mondiaal wat mensen eten, de kwaliteit van de lucht die zij inademen en de producten die ze maken en gebruiken. Dit Brussels effect versterkt effectief de macht, de invloed en het prestige van de EU.

De alom geaccepteerde EU-regels bieden bovendien weerstand tegen de critici die beweren dat mondialisering een race to the bottom is over de rug van de zwakkeren in de samenleving. Juist dankzij de EU beheerst een waaier aan meestal veeleisende regelingen het internationale productie- en handelsverkeer.

Hier komt wel een nadeel van het Brussels effect om de hoek kijken. Nu de EU-regelingen wereldwijd navolging krijgen, remmen zij mogelijk elders innovatie en stimuleren zij ambtenarij, zo erkent de auteur.

Ten slotte is het wel grappig te lezen dat het geklaag van politici, wetenschappers en media over de onvermijdelijke neergang van de EU - het euroscepticisme - de auteur er toe bracht dit unieke boek te schrijven.

bookcoverAnu Bradford
The Brussels Effect. How the European Union Rules the World
Oxford University Press, 2020.
404 bladzijden, €37,30

 

 

 

 

Auteurs

Jan Werts
EU-mediacorrespondent in Brussel en lid van de Wetenschappelijke Raad van Advies bij het Montesquieu Instituut