Terug naar archief
Author(s):
De wereld door de ogen van ons team van spectators

Make Europe Great Again in 2021?

16 Dec 2020 - 10:27

Steeds duidelijker wordt dat geopolitiek in de 21ste eeuw wordt voortgedreven door revanchisme. Zo is de grote drive achter de wederopstanding van China de historische vernedering van het Grote Keizerrijk door Japans en Europees kolonialisme in de 19de en 20ste eeuw. Sindsdien is China bezig zich terug te vechten als ‘Rijk van het Midden’. Make China Great Again zou het motto van de Chinese Communistische Partij kunnen luiden, en president Xi Jinping lijkt daar uiterst succesvol mee bezig.

America First en Make America Great Again waren de defensieve reacties van een hegemoniale wereldleider die zich existentieel uitgedaagd voelt door tegenstrever China

Ook andere zogenaamd assertieve landen worden gekenmerkt door een obsessieve drang om verloren gegane machtsposities terug te winnen. Make Russia Great Again zou als bumpersticker op de limousine van president Vladimir Poetin kunnen staan. Hij wordt gemotiveerd door de traumatische ervaring van de implosie van het grote Sovjetimperium.

Iets soortgelijks geldt voor Recep Tayyip Erdogan en het neo-Ottomaanse Rijk, en zelfs voor Amerika onder Donald Trump. America First en Make America Great Again zijn de defensieve reacties van een hegemoniale wereldleider die zich existentieel uitgedaagd voelt door tegenstrever China. Ruling Power versus Rising Power. Een open vraag is wie in de 21ste eeuw het meest succesvol zal blijken in de tech race en in economisch-militaire concurrentiekracht.

En Europa? Dat mist eigenlijk een dergelijke drive. Europa wordt wel bewonderd, maar niet gerespecteerd. De interne markt is een economisch powerhouse, maar de Europese Unie (EU) blijft een geopolitieke dwerg. Het komt over als een verdeeld huis zonder sturing, een bureaucratisch vergaderlabyrint, met soft power als DNA.

Ooit werd de Europese Gemeenschap opgericht om het in zelfvernietiging ten onder gegane Europa er weer bovenop te helpen. Europese samenwerking kon men zien als een poging to Make France and Germany Great Again. Niet in termen van wereldmacht, maar vooral als interne markt en waardengemeenschap. Europa richtte zich op zichzelf, of via permanente uitbreiding op haar naaste omgeving. Defensie en veiligheid werden in het verband van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) uitbesteed aan grote broer Amerika.

De EU is zich de afgelopen jaren rot geschrokken

Daar lijkt enige verandering in te komen. Het buzzword in Brussel is tegenwoordig ‘strategische autonomie’. Dat betekent zoveel als dat Europa geopolitiek het lot weer meer in eigen hand wil nemen. Economisch, technologisch en militair-strategisch.

De EU is zich de afgelopen jaren rot geschrokken. Het werd overvallen door de ‘Krim schok’, de ‘China schok’, de ‘Trump schok’ en de ‘Erdogan schok’. Uit al die schokken is de inmiddels beroemde uitspraak voortgekomen: ‘Europa moet een geopolitieke speler zijn, geen speelveld!’

Beschikt het naoorlogse Europa met zijn pseudopacifistische bevolking wel over de juiste strategische cultuur voor geopolitiek machtsspel?

Niet het schaakbord waarop grote, assertieve of autoritaire machten hun verdeel-en-heersstrategie kunnen spelen, maar een EU die zelf handelingsbekwaam is en zich met een zekere eenheid en kracht extern kan laten gelden.

Het is met name de Franse president Emmanuel Macron die deze doctrine van Make Europe Great Again fanatiek aanhangt en met toenemend succes propageert. En dus hoort men steeds meer spierballentaal uit Brussel. Wij gaan het voortaan zelf doen. Weg met de strijd tussen ‘Atlantici en Europeanen’. Ook de trans-Atlantische relatie is het best gediend met een geopolitiek sterk, strategisch en autonoom Europa.

Men kan zich afvragen hoe geloofwaardig deze claim is. Beschikt het naoorlogse Europa met haar pseudopacifistische bevolking wel over de juiste strategische cultuur voor geopolitiek machtsspel? Lukt het een democratische veelvolkerenstaat van 27 landen ooit afdoende overeenstemming te krijgen over buitenlandbeleid en zaken van vrede en veiligheid? Terechte vragen, maar laten we niet direct de party pooper zijn en het idee van Europese strategische autonomie het voordeel van de twijfel gunnen.

Auteurs

René Cuperus
A.i. Hoofdredacteur van de Clingendael Spectator