Rutte III: visie op het buitenland, blik naar binnen

Wekt het regeerakkoord vertrouwen in de toekomst van onze buitenlandse politiek?

Het nieuwe kabinet straalt in toonzetting en woordkeus duidelijk meer ambitie uit dan zijn voorgangers. Nederland moet zich meer op de wereld en Europa oriënteren, en minder op zichzelf: “We trekken ons niet terug op een zelfverzonnen eiland.” Het louter economisch eigenbelang is niet meer de voornaamste drijfveer. Ontwikkelingssamenwerking heeft “juist veel bereikt” op het gebied van armoedevermindering, onderwijs en gezondheidszorg. Dat is andere koek dan “een verzameling goede bedoelingen” waar het VVD-program van rept. Rutte III eist voor zichzelf zowaar een leidersrol in de EU op. Er wordt bovendien “fors geïnvesteerd in diplomatie, krijgsmacht en ontwikkelingssamenwerking”.

Een verpletterende overwinning van D66 op de drie coalitiepartners? Nou nee, was het maar waar. Als we er, geïnspireerd door de ChristenUnie, een ‘Bijbelse’ tekstexegese op loslaten, ontstaat een genuanceerder beeld.

De partijen hebben elkaar gevonden op de gemeenschappelijke noemer van bescherming van de Nederlandse burgers tegen de nieuwe dreigingen. Deze komen vooral van buiten. Veel formuleringen zijn hierop terug te brengen. Onder de misleidende kop ‘Vertrouwen in de toekomst’ worden de internationale instabiliteit en gevaren breed uitgemeten. Rusland, radicalisme, terrorisme, internationale criminaliteit, internet- onveiligheid, dreigende migratiestromen – niks, gaat u maar rustig slapen. Achter de verheffende internationale oriëntatie gaat de titel van het VVD-programma schuil: ‘Zeker Nederland’. Kolfje  naar de hand van de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, Halbe Zijlstra.

Gelukkig worden dus eindelijk de defensie-uitgaven substantieel verhoogd, ook al waren daar eerst ongelukken voor nodig. De politieke statusverhoging van Ontwikkelingssamenwerking wordt echter ook in verband gebracht met de angst van burgers voor dreigende ontwikkelingen: indammen migratiestromen, bestrijden van grondoorzaken van armoede, klimaatverandering, voorkomen van terreur, opvang in de regio. Christelijke naastenliefde (CU) en mondiale verantwoordelijkheid (D66) blijken niet de voornaamste inspiratiebronnen.

Het meest opmerkelijk is dat het kabinet zichzelf de taak van “voortrekker in een slagvaardigere Europese Unie” toebedeelt. Wat krijgen we nou? Rutte in een nieuwe glansrol als Europese aanvoerder? Heel Europa achter hem aan, inclusief Merkel en Macron? Ook hier is het doel weer vooral “burgers te beschermen”. Rutte neemt de leiding over asiel, migratie, buitengrenzen en opvang in de regio. Nederland gaat zich nu natuurlijk ook aansluiten bij het Europees Openbaar Ministerie.

Rutte III is bescheidener als het om de toekomst van de euro gaat. Daar zijn de partijen het niet over eens. Bovendien is het inderdaad verstandiger om eerst de afloop van de Frans-Duitse oorlog hierover af te wachten.

VVD, CDA en CU zien in elk geval nu ook in dat hun ‘minder Europa’ niet meer te rijmen is met ‘meer veiligheid’. De burger wil beschermd worden. Als dat alleen Europees kan, dan moet het maar. Ondertussen gaan onze kinderen, luid het Wilhelmus zingend, naar het Rijksmuseum. Dan vervangen we de vrolijke voortrekker Rutte door de vrome voorganger Buma en zijn we weer even veilig terug in domineesland.