Terug naar archief
Author(s):
De wereld door de ogen van ons team van spectators

Top-vijf voorspellingen voor 2018

20 Dec 2017 - 10:08

Een van de gevaarlijkste dingen voor een columnist is te zwichten voor het jaarlijkse verzoek om in december een prognose voor het nieuwe jaar te leveren. ‘Mag het ook een terugblik zijn?’, is je eerste reflex. Nee, je bent expert, dus we willen dat je de glazen bol hanteert, maar dan met verstand s.v.p.

Trouwens, terugblikken heeft ook zo zijn risico’s: je levert je column in voor kerstmis, en er zijn in de geschiedenis zoveel dingen in de laatste week van het jaar gebeurd, waar je de rest van je leven niet aan herinnerd wil worden: de bezetting door de speznaz-Russen van Afghanistan (1979); de val van de Sovjetunie (1991); het in tweeën hakken van Korea in een noordelijke en zuidelijke helft (1945), die elkaar nu nog naar het leven staan – om maar een paar wereldgebeurtenissen te noemen die in week 52 plaatsvonden. Met het einde van de Koude Oorlog brak het tijdperk aan waarop alle jaarprognoses nog eens extra onvoorspelbaar zouden worden, en onzeker en complex zijn de trefwoorden van het hedendaagse forecasting geworden.

Genoeg gedisclaimd, toch dapper gezwicht – gelukkig lijken sommige voorspellingen ook weer niet zo lastig. Hier is mijn top-5 voor 2018:

1. Aanscherping crisis Verenigde Staten-Iran
President Trump wil niet elke 90 dagen hoeven te beslissen dat Iran zich aan de nucleaire deal van 2015 houdt. Hij vindt die deal van zijn voorganger Obama een ramp, hij vindt Iran een slecht en gevaarlijk land (wat het in een aantal opzichten ook is), maar de ayatollahs houden zich volgens de Amerikaanse inlichtingendiensten en het Internationale Atoomagentschap desondanks keurig aan de deal.

Trump legde in oktober jl. de bal bij zijn Congres, dat binnen 60 dagen maar met een voorstel moest komen dat Iran de duimschroeven zou aandraaien. Verzin maar een reden, Iraanse raketten bijvoorbeeld. Die deadline heeft het Congres niet gehaald of niet willen halen. De hete aardappel ligt nu weer bij Trump, die spoedig (januari al?) zijn tanden zal laten zien. Wat hem in conflict brengt met zijn eigen diensten, het atoombureau, de EU, China en Rusland. En natuurlijk met Iran, maar dat was al aangewezen als de gebeten hond.

2. Crisis EU: in 2018 niet minder maar meer
Duitsland zal een nieuw kabinet krijgen, met een waarschijnlijke voortzetting van de coalitie CDU-SPD. SPD-leider Martin Schulz zal zijn voorwaarde tot deelname aan dat kabinet-Merkel, om in 2025 een Verenigde Staten van Europa uit te roepen, moeten inslikken. Van haar kant zal kanselier Merkel met tegenzin akkoord gaan met een andere voorwaarde: koers zetten naar een soort EU-transferunie à la Macron.

De EU-crisis ettert dus voort, en ook Draghi houdt ‘Italiaanse’ druk op de ketel door te weigeren een einddatum voor zijn ruime geldbeleid vast te stellen. Merkel wordt als bondskanselier gemangeld tussen de verantwoordelijken die haar in het Bundeskanzleramt willen houden en degenen die haar willen zien vertrekken. De eerste vinden elk alternatief voor Merkel slechter (dreigend wegvallen leiderschap westelijke wereld, oprukkend rechts in Duitsland bij eventuele nieuwe verkiezingen). De laatsten verwijten haar slappe knieën en willen een transferunie op kosten van Duitsland (en Nederland!) koste wat kost tegenhouden. Uitkomst onbekend, maar de EU is haar crisis zeker niet voorbij en blijft in een Duitse verlamming hangen. Netto resultaat: verzwakking Europa.

3. Een bitter handelsconflict tussen Europa en de Verenigde Staten
Trump is – zacht gezegd – geen voorstander van multilaterale handelsakkoorden. Hij lijkt totaal onbekend met De Kern van de Economie, van dr Arnold Heertje, basisstof voor generaties Havo-leerlingen in Nederland, waarin op kniehoogte wordt uitgelegd wat de collectieve voordelen van internationale handel zijn en waarom het nastreven van bilaterale handelsevenwichten, laat staan de America First-benadering, dom en kortzichtig is. Trumps besluit om Amerikaanse bedrijven grote belastingvoordelen te geven die buitenlandse exporteurs/toeleveranciers moeten ontberen, zal hem in aanvaring brengen met de EU en, waarschijnlijk, de Wereldhandelsorganisatie.

4. Brexit-gedoe
Eind 2018 moet er een Brexit-akkoord liggen, want eind maart 2019 valt het doek en verlaat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie. Dat is kort dag; het beginakkoord dat de EU op 14 december 2017 deed besluiten over de werkelijke toekomstige relatie te gaan onderhandelen, is veel te optimistisch beoordeeld. En wel om drie redenen: (1) het lastigste gedeelte moet nu pas beginnen. Een Noorse noch Canadese oplossing zal voor de Britten bevallen, een andere pijnloze is er niet, en dat besef lijkt nog niet eens doorgedrongen tot de slecht voorbereide onderhandelaars uit London; (2) het beginakkoord heeft om diverse redenen niet gunstig uitgepakt voor de arme premier Theresa May, kost de Britten veel, en de verstokte Brexiteers zullen in 2018 compensatie willen zien. Dat zit er niet in.

Dan de derde reden. De kwestie-Ulster/Ierland is in december 2017 allerminst opgelost en heeft nog voldoende potentie om, naarmate de zandloper leegloopt, de dealbreaker van 2018 te worden. En om ook in Westminster voor ernstige problemen (nieuwe verkiezingen?) te zorgen. En wat als Jeremy Corbyn die eens zou winnen? Het is bon ton te denken dat de Britse bijdrage aan de transatlantische veiligheid immuun is voor Brexit. Dat zal een illusie zijn: het Britse defensiebudget zal met miljarden ponden slinken, als die gelden niet bij andere ministeries zullen worden weggehaald.

Kortom, het VK zal in 2018 verder verkommeren. Als het onzalige Brexitplan toch moet doorgaan, dan schreeuwt de Britse industrie en de European Round Table, de 50 belangrijkste Europese ondernemingen die in 1984 aan de wieg van de Interne Markt stonden, dat er geen dag meer verloren mag gaan met het gesteggel over het toch al onzalige plan. En dat gaat nu juist wel gebeuren.

5. Betrekkingen Rusland-NAVO: een ongeluk zit in klein hoekje
Eigenlijk gelooft niemand in een Russische aanval op een NAVO-lidstaat , maar er is conflictstof genoeg. De angel zit hem, enerzijds, in de binnenlandse politiek van de VS. Special prosecutor Robert Mueller heeft – ook als hij voortijdig door Trump op een zijspoor wordt gezet – met het mogelijk incriminerende onderzoek naar Trumps banden met het Kremlin het lot van de president in handen.

Er zal naar goed Amerikaans gebruik voldoende lekkage uit de FBI plaatsvinden om de Senaatsverkiezingen eind 2018 in een Democratische zege te laten eindigen, en Trumps presidentschap roemloos te laten verzanden (of stranden), maar het valt onmogelijk te voorspellen of langs deze lijn de bilaterale relatie tussen de VS en Ruslands Poetin (die ongetwijfeld  de verkiezingen in eigen land wint) zal veranderen. En daarmee de chaos, en de impulsiviteit van de Amerikaanse president en diens beperkte kijk op de verantwoordelijkheid van de machtigste mogendheid ter wereld (speelruimte gevend aan rivalen die zij op hun beurt kunnen usurperen).

Dan de buitenlandse dimensie. Trump zal, ook als hij aan een binnenlands debacle (al of niet ontketend door Mueller) ontsnapt en ondanks afspraken om met Poetin in elk geval géén ruzie te maken over Syrië, Israël, Noord-Korea of de strijd tegen ISIS, nog voldoende conflicten hebben met Rusland. Hij zal in 2018 met Moskou in aanvaring komen over nucleaire bewapening, oude verdragen zullen niet meer worden nageleefd, een wapenwedloop aan de rand van Europa zal aanwakkeren, spionage groeit en cyberaanvallen worden ‘getest’. De nieuwe Nationale Veiligheidsstrategie van de VS roept Rusland en China niet tot vrienden, maar tot ‘global competitors’ en ‘revisionistische machten’ uit: 2018 wordt het jaar waarin de Koude Oorlog niet alleen wordt herdacht (1948), maar ook weer zal worden herbeleefd.

De enige zekerheid
Rampen, migratie en democratisch verval vallen buiten mijn definitie van veiligheid, maar zouden een plaats verdienen in deze sombere opsomming. Onnodig te zeggen dat deze fenomenen indirect ernstige effecten op onze veiligheid kunnen hebben. Laten we hopen dat ik veel te somber ben. Ik durf met een zekerheid te eindigen: de wereld draait door.

Auteurs

Ko Colijn
Senior Research Fellow Clingendael