De Arabische Lente anno 2020: De tweede akte

In het voorjaar van 2011 keek de wereld mee toen in Tunesië en Egypte de eerste opstanden van de Arabische Lente uitbraken. Naarmate de revolutie zich verspreidde en diverse dictators het veld moesten ruimen, werd duidelijk dat er een einde was gekomen aan de vanzelfsprekendheid van al die decennialange regimes.

Inmiddels zijn we bijna tien jaar verder en is gebleken dat behalve in Tunesië de Arabische Lente nergens heeft geleid tot échte verandering. Egypte is in handen van een nieuwe dictator. Jemen en Libië zijn verwikkeld in een eindeloze burgeroorlog. En in Syrië is Assad erin geslaagd zich met hulp van de Russen terug op de troon te hijsen.

Je zou zeggen dat dergelijke ervaringen genoeg zouden zijn om het idee van protesteren voor altijd op te geven. De afgelopen maanden zijn echter in Libanon, Irak en Iran wederom demonstraties uitgebroken tegen de zittende regimes, waarbij de initiële roep om economische hervormingen al snel omsloeg in een oproep tot totale hervorming van de corrupte en sektarische politieke systemen.

De omstandigheden die er tien jaar geleden voor zorgden dat burgers de straat op gingen – zoals corruptie, onderdrukking, armoede en werkeloosheid – zijn niet veranderd

Hoewel de opstanden in Iran inmiddels lijken te zijn neergeslagen, blijven de protesten in Libanon en Irak voortduren. Vooruitkijkend naar 2020 lijkt het erop dat deze bewegingen daar nog wel even zullen aanhouden.  

Maar betekent dit dan ook een ‘nieuwe’ Arabische Lente? Meer dan een geheel nieuwe ‘lente’ zijn de demonstraties vooral een tweede akte van de opstanden van 2011. De Arabische Lente van toen was unfinished business. De omstandigheden die er tien jaar geleden voor zorgden dat burgers de straat op gingen – zoals corruptie, onderdrukking, armoede en werkeloosheid – zijn niet veranderd. Tel hierbij op een bejaarde regerende klasse tegenover een overweldigend jonge populatie, en je hebt dezelfde ingrediënten voor een revolutie als in 2011.

Dit betekent echter niet dat de huidige generatie demonstranten geen lessen heeft getrokken uit het verleden. Zij hebben geleerd dat het afzetten van een dictator geen effect heeft als niet ook de onderliggende staatsstructuren worden hervormd.

Zo hebben ze gezien dat een transitieperiode noodzakelijk is, dat gehaaste verkiezingen een ontluikende oppositie geen kans geven, en dat de benodigde veranderingen niet alleen om democratisering gaan, maar ook om verregaande socio-economische hervormingen. Alleen als al deze elementen samenkomen, is er een kans op een succesvolle transitie.

De moed, de standvastigheid en de onverwoestbare hoop van al die demonstranten stemt tóch optimistisch

Of zo’n transitie er in 2020 al gaat komen is de vraag. Helaas hebben ook de dictatoriale regimes hun lessen geleerd, en de ervaringen van de afgelopen jaren stemmen somber. De doorgewinterde Midden-Oosten-watcher zal dan ook terecht sceptisch zijn.

En toch, al die Libanezen – sjiieten, soennieten en christenen – die gezamenlijk op de barricaden staan, en de jonge Irakezen in Bagdad die de bloedige aanvallen van het regime trotseren en blíjven teruggaan naar hun Tahrirplein. De moed, de standvastigheid en de onverwoestbare hoop van al die demonstranten stemt tóch optimistisch.

De Engelse schrijver Samuel Johnson schreef ooit dat een tweede huwelijk het resultaat is van een hardnekkige droom: “the triumph of hope over experience”. Misschien is 2020 voor al die demonstranten dan het jaar waarin hun hoop zegeviert, het jaar waarin hún hardnekkige droom uitkomt.