Maduro blijft gewoon zitten, al is het in zijn hemd

Venezuela is een nieuwe periode ingegaan van onrust en confrontatie. Na de recente presidentsverkiezingen op 28 juli riep de regeringsgetrouwe Nationale Kiesraad de linkse populist Nicolás Maduro uit tot winnaar, maar publiceerde geen enkel bewijs. De oppositie zette die resultaten daarentegen wel online, met behulp van kopieën van de eindtellingen die duizenden waarnemers in het hele land meenamen uit de stembureaus. Daaruit blijkt dat de oppositie de race met afstand heeft gewonnen.

In plaats van zijn nederlaag te erkennen beschuldigt Maduro de oppositie van een staatsgreep en rekent keihard af met iedereen die protesteert. Activisten, politici, advocaten en journalisten worden opgejaagd op een manier die doet denken aan de militaire dictaturen waar Latijns-Amerika berucht mee werd. Een van de oppositieleiders werd op klaarlichte door gemaskerde mannen uit zijn auto gesleurd. Arrestanten worden beschuldigd van terrorisme en blijven dagenlang onvindbaar voor familie en advocaten. Ruim 2000 demonstranten zijn opgepakt en 24 manifestanten zijn gedood. En tegen de winnaar van de verkiezingen loopt inmiddels een arrestatiebevel.

Nooit eerder was deze autoritaire en schaamteloze kant van Maduro’s regime zo tastbaar

Nieuw en onverwacht is het allemaal niet. Justitie en de Kiesraad staan al decennialang onder leiding van de regering. Oppositieleiders, rechters en activisten worden al jaren opgepakt. Maar nooit eerder was deze autoritaire en schaamteloze kant van Maduro’s regime zo tastbaar. De uitslagen – die via resultadosconvzla.com voor iedereen toegankelijk zijn – zetten Maduro in zijn hemd, en maken zijn claim zélf te hebben gewonnen net zo belachelijk als iemand die beweert dat wit zwart is.

En dat was precies de bedoeling van de oppositie, die perfect wist dat dit zou gaan gebeuren. Hun minutieuze voorbereiding op wat iedereen zag aankomen dwingt bewondering af. Het trainen van duizenden waarnemers die werden geïnstrueerd om kopieën te maken van de totalen per stembureau en het ontwikkelen van het computerprogramma om de gegevens in te voeren en de website om die vervolgens toegankelijk te maken, getuigen van een uitgekiende strategie.

Het brein achter dit draaiboek is Maria Corina Machado, de charismatische politica die in oktober 2023 de voorverkiezingen won van de verenigde oppositie, maar vervolgens van Maduro – wegens vermeende corruptie in het verleden – niet mocht meedoen. Daarna schaarde de oppositie zich achter de tamelijk kleurloze ex-diplomaat Edmundo González, die zo ongevaarlijk oogde dat Maduro hem wél liet meedoen.

Maduro zit er niet om tijdelijk op de winkel te passen; hij leidt een op Cuba georiënteerde revolutie

González’ overwinning komt volledig op conto van Machado, die zich in alles onderscheidt van Juan Guaidó, de voormalige parlementsvoorzitter die vijf jaar geleden het presidentschap opeiste op basis van een interpretatie van de grondwet. Destijds erkende het hele Westen, inclusief Nederand, Guaidó als rechtmatige president, tot hij na een serie tactische blunders naar Amerika vluchtte. Het duo González-Machado is van een andere orde. Hier is geen sprake van een ambigue interpretatie maar van een overtuigende winst bij democratische verkiezingen.

Helaas is dat in Venezuela niet genoeg om de macht te krijgen. Tegen een leider die weigert op te stappen kun je alle stemmen van de wereld hebben, maar zolang die het leger achter zich heeft – en de steun van China en Rusland – speel je weinig klaar. Maduro zit er niet om tijdelijk op de winkel te passen; hij leidt een op Cuba georiënteerde revolutie. Initiator Hugo Chávez zei 25 jaar geleden al dat de macht “nooit meer” mag terugkomen bij “de extreemrechtse fascisten”. Vergelijkbare regimes in Cuba en Nicaragua laten zien dat autocraten die verkiezingen optuigen als window dressing voor hun eeuwige macht, daar ook mee wegkomen.

Toch zijn er een paar belangrijke – en misschien hoopgevende – verschillen. Het eerste is het feit dat in Venezuela, ondanks angst en repressie, mensen nog de straat op kunnen. Bijna wekelijks zijn er grote, vreedzame massademonstraties waar Machado de mensen toespreekt. Ook zijn er nog steeds gerenommeerde lokale mensenrechtenorganisaties actief zoals Foro Penal en Provea, die gedetailleerd de misdaden van de staat bijhouden.

Het tweede verschil is het belang van de regio bij een transitie. Buurlanden, die de afgelopen jaren al miljoenen Venezolaanse emigranten hebben opgevangen die op de vlucht waren voor crisis en repressie, vrezen voor een nieuwe emigratiegolf uit Venezuela. Zelfs Maduro’s linkse politieke bondgenoten, zoals de Braziliaanse president Lula da Silva en de Colombiaanse president Gustavo Petro, hebben zijn zege dan ook wijselijk genoeg niet erkend en dringen aan op bekendmaking van de resultaten – ook al weten ze dat Maduro daarmee zijn verlies moet erkennen.

De tijd werkt onherroepelijk in het voordeel van Maduro, en Maduro weet dat

Die internationale druk is onmisbaar voor herstel van de democratie in Venezuela. Onze eigen premier Dick Schoof reageerde al vrij snel door – samen met andere Europese leiders – publicatie van de verkiezingsresultaten te eisen. EU-buitenlandcommissaris Josep Borell ging vorige week een stap verder en zei dat de EU “de democratische legitimiteit van Maduro niet kan erkennen”.

Op zich ligt Maduro daar niet wakker van. Hij stuurde al zeven Latijns-Amerikaanse ambassadeurs het land uit vanwege kritiek. Daarom zijn sancties richting individuele machthebbers en de militaire leiding noodzakelijk; om verdeeldheid binnen de regering te creëren, om de oppositie te voorzien van zuurstof en het momentum en de protestbereidheid vast te houden. Want de tijd werkt onherroepelijk in het voordeel van Maduro, en Maduro weet dat.