Slaapwandelen naar een confrontatie met Iran
19 Jun 2019 - 16:43De afgelopen maanden en weken lijkt een confrontatie tussen Iran en de Verenigde Staten in de maak in de Golf van Oman en de straat van Hormuz. Vermeende en schimmige aanvallen op tankers, drones die de oost-west-pijpleiding in Saoedi-Arabië trachten te raken; de lijst gaat maar door. Slaapwandelen de VS en Iran naar een ultieme confrontatie? Waarom en vooral; wat dan?
Dertien maanden geleden kondigde de Amerikaanse president Donald Trump aan dat hij uit de zogenaamde ‘Iran deal’ stapte. Dit akkoord dateert van 14 juli 2015, en is gesloten tussen de vijf permanente leden van de VN Veiligheidsraad plus Duitsland en de Europese Unie enerzijds en Iran anderzijds. Daarin stemde de hervormingsgezinde Iraanse president Rouhani toe met de ontmanteling van de militaire dimensie van het nucleaire programma van het land, in ruil voor toegang tot de internationale markten en directe buitenlandse investeringen. De Iraanse geestelijke leider Khamenei, de ware conservatieve machtshebber in Teheran, bleef ambivalent ten aanzien van het akkoord, alsof hij zijn opties open hield.
Door Iran weer openlijk toe te laten tot het geopolitieke spel in het Midden-Oosten kon de ‘disruptieve macht’ van Riyad beperkt worden
President Barack Obama was de architect achter de schermen van dit akkoord. Het was zijn poging om de macht van Saoedi-Arabië in de regio, een promotor van soennitisch terrorisme, in te perken zonder dit ooit openlijk te zeggen. Door Iran weer openlijk toe te laten tot het geopolitieke spel in het Midden-Oosten kon de ‘disruptieve macht’ van Riyad beperkt worden. De VS waren ondertussen dankzij schalieolie opnieuw een grote olieproducent geworden en hadden Saoedi-Arabië dus veel minder nodig dan in het verleden.
Eén van Trumps eerste buitenlandpolitieke beleidsdaden bestond uit het sluiten van een wapendeal ter waarde van meer dan 100 miljard dollar met Saoedi-Arabië. Het Amerikaanse buitenlandbeleid kan blijkbaar ‘gekocht’ worden, want plots draaide Trump alles om. Een anti-Obama beleid betekende dat hij zich inschreef in de politiek van Saoedi-Arabië om Iran nu openlijk te counteren. Via een extra-territorialiteitsclausule dreigde Trump een jaar geleden om alle Europese bedrijven (Airbus, Renault, Total en andere) die nog handel zouden drijven met Iran sancties op te leggen op hun Amerikaanse activiteiten. Deze bedrijven kozen al snel eieren voor hun geld.
De Europese Unie beloofde wel aan Iran om ‘compensaties’ te vinden zodat het tweede deel van de ‘Iran Deal’ overeind kon worden gehouden, maar dat bleek een bijna onmogelijke opdracht. Ideeën zoals een alternatief voor het internationale SWIFT betalingssysteem of het opkopen van de Iraanse olie door Rusland deden de ronde.
Ondertussen woedt de inflatie hevig in Iran en de mensen morren. Trump helpt de facto ultraconservatieven zoals de Iraanse Revolutionaire Garde zo opnieuw aan de macht. Het lijkt erop dat hervormingsgezinden als Rouhani geleidelijk aan buitenspel worden gezet.
Trump wil in ware Noord-Koreaanse stijl een nieuwe deal forceren, waarin niet alleen het Iraanse nucleaire programma vervat zit, maar ook het rakettenprogramma en de regionale invloed van Iran in landen zoals Jemen, Irak, maar vooral ook Syrië. Daarmee zou ook een andere partner van Trump, de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, bediend kunnen worden. Meteen ook een pluspunt voor de stemmen van de evangelicals in de komende 2020-presidentsverkiezingen.
Iran speelt het spel echter niet mee en vertrouwt Trump voor geen haar. Het land was overigens de afgelopen 15 jaar de ware winnaar in de regio. Na de Amerikaanse inval in Irak in 2003 kwamen de sjiieten – die in het land in de meerderheid zijn – aan de macht. In de Syrische oorlog werden Iraanse troepen vanaf 2012 dan weer actief en redden ze het regime van Bashar al-Assad. De as met het sjiitische Hezbollah in Libanon werd zo ook versterkt.
Wie Trump goed beluistert, weet dat hij eigenlijk helemaal geen oorlog met Iran wil
Wie Trump goed beluistert, weet dat hij eigenlijk helemaal geen oorlog met Iran wil. Hij omringde zich recent evenwel met een aantal haviken die zo hun eigen agenda hebben. Buitenlandminister Mike Pompeo gelooft in het opvoeren van de druk met Iran om de regionale invloed van het land te breken. Nationale Veiligheidsadviseur John Bolton staat bekend als een ideoloog die niets liever wil dan in 2020 de ‘bevrijding’ van Iran in Teheran vieren. Bolton leest wel alle verslagen van de veiligheidsdiensten en de militaire staven, maar de Nationale Veiligheidsraad komt amper samen. Terwijl zijn deur gesloten bleef, zond Bolton de Vijfde Vloot naar de regio als reactie op meerdere aanvallen op tankers van landen als Noorwegen, de Verenigde Arabische Emiraten en recent ook Japan. Zo’n 17 miljoen vaten olie passeren dagelijks in de Straat van Hormuz.
Zit Iran erachter, dan kunnen we stellen dat de Revolutionaire Garde nu al de regie aan het overnemen is in Teheran. De dagen van hervormingsgezinden als Rouhani zijn dan wellicht geteld. Een alternatieve hypothese stelt dat bijvoorbeeld de Saoedische geheime diensten er zelf achter zouden zitten. Het land staat immers op het toppunt van zijn macht, of is daar wellicht reeds voorbij. Niemand weet echt hoe groot de olievoorraden eigenlijk wel zijn. De recente poging tot beursgang van Saudi-Aramco werd om die reden overigens stopgezet. Riyad wilde dit nationale geheim niet prijsgeven aan internationale investeerders.
Een tweede probleem voor Teheran is dat westerse landen heden een energietransitie doormaken waarbij aardgas gepercipieerd wordt als een meer schone brandstof en ‘bridge fuel’ richting een hernieuwbare energietoekomst. De geopolitiek van aardgas wordt straks belangrijker in de regio dan olie. Landen als Iran en de Verenigde Arabische Emiraten hebben de wind in de zeilen, naast ook de nieuwste gasproducent in de regio; Israël.
De strijd die heden geostrategisch geleverd wordt, heeft dus ook een geo-economische dimensie, waarbij de landen in de regio zich ultiem trachten te positioneren teneinde hun (toekomstige) marktaandeel te beschermen. Maar er is ook een geostrategische dimensie; als Riyad Teheran wil aanpakken, dan moet het nu, want over tien jaar is het wellicht te laat.
Wie denkt dat dit conflict beperkt zou blijven tot enkel en alleen Iran, zou wel eens van een koude kermis thuis kunnen komen
De kunst bestaat eruit de Amerikaanse grootmacht achter de eigen kar te spannen zonder dat dit zo gepercipieerd wordt. Misschien wil Trump geen confrontatie met Iran, Bolton en Pompeo ontnemen het land stelselmatig opties zodat het vanzelf in de val trapt. Niemand kan dan nog terug.
Maar wie denkt dat dit conflict beperkt zou blijven tot enkel en alleen Iran, zou wel eens van een koude kermis thuis kunnen komen. Het front omspant dan wellicht de ganse regio; in Syrië, in Libanon, in Irak en in Jemen. Landen als Rusland en China positioneren zich als gevolg als diegenen die vragen om de kalmte te bewaren en ervoor te ijveren dat de ‘doos van pandora’ niet geopend wordt.
Ondertussen slaapwandelen we verder naar een bredere soennitisch-sjiitische confrontatie zonder dat de VN Veiligheidsraad in New York in staat is om daar maar iets aan te doen. Niemand heeft bovendien een plan voor the day after, als die dag er ooit al komt.
2 Reacties
Load comments
Slaapwandelen we de val van de Ayatollahs in?
Met interesse heb ik het stuk van dhr. Criekemans gelezen. Het lijkt erop dat dhr. Criekemans door zijn drukke werkzaamheden geen tijd meer over had voor de feiten. Zo noemt hij Rouhani een "hervormingsgezinde". Rouhani is geen 'hervormer' of, zo u wilt, "hervormingsgezinde", ook naar eigen zeggen. Hervormers of hervormingsgezinden zijn een factie van het regime. Zij zijn buiten het machtscentrum geduwd, en doen er alles aan om een deel van de macht terug te krijgen.
Criekemans wekt de indruk dat hij geen inzicht heeft in het regime van de Ayatollahs en hoe het werkt. Zo beweert hij dat Rouhani toestemming heeft gegeven voor de IranDeal. Het is algemeen bekend dat de onderhandelingen tussen de VS van Obama en het regime in de persoon van Khamenei die tot de IranDeal hebben geleid, al in het laatste jaar van de ambtstermijn van Ahmadinejad in het geheim zijn begonnen. Maar ook dat Khamenei alle touwtjes in handen had en heeft.
Dat Saudi-Arabië de promotor voor Soennitisch terrorisme zou zijn, is niet meer dan speculatie van dhr. Criekemans. Als hij de geldstromen vanuit SA zou bedoelen, zijn er ook evengoed geldstromen vanuit Europa naar de terreurgroepen maar we zeggen niet dat de EU terreur promoot.
Wat betreft Trump gebruikt dhr. Criekemans zijn "literaire vrijheid" om te zeggen dat het buitenlands beleid van de VS is verkocht door Trump ("plots draaide Trump alles om") na een wapendeal met SA. Criekemans vergeet dat Trump voor zijn verkiezingen had aangekondigd dat hij de IranDeal verschrikkelijk vond en als hij gekozen zou worden de Deal zou verlaten. Wat betreft Iraans regime is Trump zeer consequent gebleken.
Het is ook onjuist dat Trump 'de facto' de IRGC aan de macht zou helpen in Teheran. Hij weet kennelijk niet dat Trump de IRGC op de terreurlijst (FTO) van de VS heeft gezet, een enorme klap voor de IRGC en het regime. Als Criekemans zich daadwerkelijk zorgen maakt om de groei van de macht van de IRGC kan hij de Europese regeringen oproepen om het voorbeeld van Trump te volgen.
Ondanks de opstapeling van bewijzen dat Iran achter de aanvallen zit bedenkt Criekemans een "theorie" dat de geheimedienst van SA erachter zou zitten. Hij wil kennelijk niet weten dat er, los van al die bewijzen, Rouhani zelf heeft in afgelopen weken (naast andere regimes officials) gezegd dat ze olieverkeer in de Perzische Golf zullen blokkeren mocht het zover komen dat ze geen olie kunnen verkopen.
Aan het eind waarschuwt Criekemans ons voor een oorlog tegen het Iraanse regime omdat die zich naar andere landen zou kunnen verspreiden. Hij noemt landen als Syrië, Irak, Jemen en Libanon, die nu al in een oorlogssituatie zijn dankzij het regime in Teheran.
Europa en Japan moeten hun verantwoordelijkheid nemen
In zijn inleiding belooft de auteur (vrij vertaald) een antwoord op de vraag waarom een gewapend conflict tussen de VS en Iran dreigt, en waaruit dat dan zou bestaan.
Over het waarom spreekt de auteur over de Amerikaanse uitstap uit de “Iran deal”, de nieuwe eisen aan Iran en de dreiging tegen Europese bedrijven die zaken met Iran zouden willen doen, maar daar blijft het bij. Elke context ontbreekt: de CIA-coup van 1953 tegen Mossadeq, de installatie van de marionettenregering van de Shah, de Amerikaanse plundering van Iran’s natuurlijke hulpbronnen, de oprichting van de gehate geheime dienst Savak, de door de VS aangevuurde en logistiek en materieel ondersteunde Irak-Iran oorlog met inzet van chemische wapens, …
De essentie vandaag is dat de VS de wereld een blokkade van Iran oplegt. Zo’n blokkade is in het internationaal recht een oorlogsdaad. Iran legt zich daar niet bij neer. Het land heeft lak aan Europees handengewring, aan smeekbedes dat Iran de spanningen niet moet laten oplopen en een dialoog moet aangaan met de wereldmacht die de aanval heeft geopend.
Iran zal zich met hand en tand verdedigen. Iran onderhandelt niet onder verlammende Amerikaanse sancties. Het zal zich daartegen verzetten. Het bespreekt de belegering niet, maar zal die breken, onder het motto: “Als Iran geen olie door de Perzische Golf kan uitvoeren, zal geen enkel land dat kunnen”. De schermutselingen waar de auteur over spreekt moeten druk zetten op Europa en Japan: die moeten ofwel de Amerikaanse sancties naast zich neerleggen en Iraanse olie importeren, ofwel toezien hoe Iran terugvecht en de consequenties daarvan ondergaan.
Wie de aanslagen op de olietankers heeft uitgevoerd blijft onduidelijk. Maar het beeld onstaat dat Iran een serie incidenten in de Golf kan laten gebeuren die het gemakkelijk kan ontkennen maar aanleiding zijn voor internationale verzekeringsfirma’s om ofwel hun premies sterk te verhogen, of zelfs de olieuitvoer helemaal niet meer willen verzekeren. Iran heeft bij herhaling verklaard elke militaire aanval te zullen beantwoorden. Geen Amerikaans vliegdekschip kan verhinderen dat Iran enkele olietankers tot zinken brengt. De VS zal dat dan wel militair vergelden, maar het kwaad is geschied. De olieprijzen gaan door het dak, volgens Goldman Sachs zelfs tot $1000 per vat. Vernietigend voor de wereldeconomie.
De boodschap van de auteur eindigt in mineur: we slaapwandelen (vrij vertaald) naar een desastreus gewapend conflict. Anders dan de auteur stelt is daar wél wat aan te doen. Europa en Japan moeten hun verantwoordelijkheid nemen. De Veiligheidsraad bijeenroepen, zelfs als de VS zich daartegen verzet, zelfs als elke resolutie sneuvelt onder veto’s. Deze wereldmachten moeten aan de weg timmeren, een politieke daad stellen, op hun strepen staan, zich losmaken van het juk van de VS, hun olieimporten uit Iran hervatten en de VS opties voorleggen waarin het zonder gezichtverlies kan loskomen uit de hoek waarin het zichzelf heeft gemanoevreerd.
Dát is de boodschap die onze opinieleiders de publieke opinie moeten voorleggen.
Reactie toevoegen