Waarom Poetin bang is voor Europa

Dertig jaar geleden viel de Sovjet-Unie uiteen in een heleboel republieken die elk hun eigen weg gingen. De ene staat bleef meer verbonden met Moskou dan de andere. Op veel van die plekken is de Chinese invloed intussen groot geworden. Dat lijkt Vladimir Poetin niet te irriteren. Pas als ze in westelijke richting kijken, wordt hij zenuwachtig.

De interesse van sommige republieken in Europa is te begrijpen. Wij klagen hier over de Europese Unie, mopperen over trage Brusselse besluitvorming en zeuren over elke beslissing. Maar wie het van een afstand bekijkt, ziet het meestal anders: de EU is een oase van rust, stabiliteit en welvaart die op deze schaal verder nergens bestaat. Het Europese model is aantrekkelijk, en dat jaagt Poetin­ de stuipen op het lijf.

Het volgende gesprek hoort plaats te vinden voor een tribunaal, niet meer aan die veel te lange tafel in het Kremlin

Stel dat Oekraïne­ zijn kompas echt op de EU afstelt, de wijze van bestuur en samenleven overneemt en er beter van wordt, dan kan dat andere landen in de regio inspireren om hetzelfde te doen. Misschien groeit het enthousiasme ook bij de Russische bevolking. Om de zaken dan onder controle te houden, zal de president veel van het gifgas novitsjok moeten bestellen.

Dus moest Oekraïne uit balans­ worden gebracht. Het heeft er de schijn van dat dit een kamikazeactie wordt; niet in de minste plaats voor Poetin zelf, maar intussen wordt er onnoemelijk veel ellende aangericht.

Europa is terecht bezorgd, want een diplomatieke oplossing is er niet meer. Dat station is gepasseerd. Het volgende gesprek hoort plaats te vinden voor een tribunaal, niet meer aan die veel te lange tafel in het Kremlin. Tegelijk wordt een apocalyptische confrontatie tussen kernmachten ook maar liever vermeden. Eensgezind worden er sancties ingesteld­ en deels onder de radar wapens geleverd­ aan Oekraïne.

Zou de situatie er echt anders uitzien als we meer in defensie hadden geïnvesteerd?

Bijna even eenstem­mig wordt gezegd dat we meer moeten investeren in onze defensie. Diplomatie is voor karakterloze watjes. In sommige lidstaten laait het debat over de dienstplicht op. Europa zat te lang op Venus en moet opschuiven richting Mars, klinkt het.

Zou de situatie er echt anders uitzien als we meer in defensie hadden geïnvesteerd? De landen van de EU geven – weliswaar met grote verschillen – vier keer meer uit dan de Russen. Hoeveel moest het dan zijn om Poetin uit Oekraïne te houden? Vijf keer meer? Tien keer meer? Journalist Gie Goris berekende dat de vier grootste­ NAVO-landen in 2020 ruim 900 miljard dollar in hun leger staken.1  Rusland spendeerde­ 62 miljard. Is het probleem dan een tekort­ aan middelen?

Het Europese project is krachtig en aantrekkelijk, precies omdat het de taal en het gereedschap van schurkenstaten niet overneemt, omdat het niet mee marcheert in een opbod rond mili­tarisering, en omdat het geen strak hiërar­chische commandolijnen installeert. Europa­ praat, overlegt, bemiddelt, duldt oppositie, laat media vrij, en beschikt­ weliswaar over legers, maar houdt ook budget over om ongelijkheid te bestrijden en te investeren in beleid waar mensen elke dag wat aan hebben.

Het gebeurt verre van consequent, maar meer dan elders in de wereld. En bloed wordt hier niet vergoten. Daarom zoekt Oekraïne toenadering tot de Unie. En daarom wordt Poetin nerveus­. Dit keer faalde de diplomatie en staan de legers paraat. Maar daarom moeten we ons model niet te grabbel gooien en geheel en al naar Mars verhuizen.

• 1Gie Goris, ‘Komt oorlogszucht maar van één kant?’, De Standaard, 28 februari 2022.