Terug naar archief
De wereld door de ogen van ons team van spectators

Zorgt Trump voor een hervorming van de VN?

27 Sep 2017 - 17:30

Op 18 september gaf de Amerikaanse president Donald Trump zijn maiden speech voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York. De meeste aandacht van de media ging uit naar zijn krachtige woorden aan het adres van Noord-Korea. Toch zat er nog een ander thema vervat in deze speech die in het publieke debat vooralsnog te weinig aan de orde is gekomen; de hervorming van de Verenigde Naties.

VN-secretaris-generaal António Guterres omarmde ook het thema. Hij had het over het feit dat de “bureaucratie” met gefragmenteerde structuren, byzantijnse procedures en “endless red tape” hem ’s nachts wakker hield. Guterres wil onder andere de executieve macht van de secretaris-generaal vergroten.

Trump ziet deze nieuwe poging tot VN-hervorming als een kans om zelf een aantal bakens uit te zetten. Hij gelooft dat de VN bestaat uit soevereine staten, die hun eigen belang vooropstellen. Geheel in lijn met de Republikeinse houding, kaartte Trump aan dat Washington een onevenredig grote bijdrage levert aan de VN; 22 procent van het totale budget, en dat terwijl de organisatie uit 193 lidstaten bestaat. De kosten zijn dus onevenredig hoog, al geeft hij toe dat deze te verantwoorden zouden zijn “als de vrede gerealiseerd zou kunnen worden”.

Het management van de instelling moet tevens meer voor zijn verantwoordelijkheden worden gesteld en daarnaast moeten klokkenluiders beschermd worden. Opvallend, aangezien Trump dit op nationaal vlak amper tolereert. Elke vredeshandhavingsmissie moet verder duidelijkere doelstellingen krijgen voor succes. Als de secretaris-generaal in zijn missie slaagt, zullen de Verenigde Naties een sterkere bron voor harmonie en vrede in de wereld vormen, zo stelde Trump.

Opmerkelijk. Guterres en Trump zijn objectieve bondgenoten geworden voor een hervorming van de Verenigde Naties. De vraag is evenwel of de Guterres-agenda concreet genoeg is. Op elk van de drie VN-pijlers stelt hij hervormingen voor; vrede en veiligheid, ontwikkeling en mensenrechten.

Inzake vrede en veiligheid moet er volgens de secretaris-generaal meer aandacht besteed worden aan preventie, bemiddeling en een meer kosteneffectieve vredeshandhaving. Toch blijft Guterres hier aan de oppervlakte hoe dit concreet gerealiseerd moet worden. Wat wordt de rol van het Departement Politieke Zaken?

Inzake ontwikkeling zijn er de Sustainable Development Goals, met doelstellingen die tegen 2030 behaald moeten worden. De ontwikkelingsagenda van de VN moet volgens Guterres meer gefocust zijn op het terrein, beter gecoördineerd en de VN-lidstaten beter dienen. In het bijzonder wordt het lot van de allerarmsten onderlijnd. De hervorming van het VN-secretariaat moet daartoe soelaas bieden, maar blijft erg vaag.

Wat betreft mensenrechten bleef Guterres op 18 september aan de oppervlakte. Trump liet dan wel weer van zich horen op dit front. De Amerikaanse president stelde dat de VN in grote verlegenheid wordt gebracht als je weet dat “sommige landen met slechte rapporten inzake mensenrechten” lid zijn van Mensenrechtenraad. Over welke landen Trump het precies had, bleef onduidelijk.

Biedt de Trump agenda een paradoxale kans op VN-hervorming? Misschien wel, misschien ook niet. De secretaris-generaal is er voorlopig handig in geslaagd om de politieke steun van Washington te krijgen voor een uitbreiding van zijn executieve macht, maar het valt nog af te wachten of er bij de andere VN-leden daarvoor voldoende animo zal zijn. De oorlogsretoriek van Trump ten aanzien van landen als Noord-Korea, Venezuela en Iran heeft alvast dit deel van zijn agenda ondergesneeuwd. De inconsistenties in het dagelijkse Amerikaanse buitenlandbeleid helpen ook al niet om op structurele wijze toe te werken naar een VN-hervorming.

Auteurs

David Criekemans
Hoofddocent aan de Universiteit Antwerpen